Dąbie posiadało prawa miejskie już od 1423 r., jednak Żydzi osiedlili się tu dopiero w XVIII wieku. Duży napływ Żydów miał miejsce w pierwszej połowie XIX w., wraz z rozwojem tutejszego przemysłu włókienniczego. Jednak fabryki, które wówczas założono, nie przetrwały długo. Większość Żydów w drugiej połowie stulecia produkowało tkaniny we własnych domach. Żydzi byli także obecni w przemyśle piwowarskim, należało do nich także kilka młynów. Tutejsi kupcy kupowali owoce, skóry, zboże i inne produkty od miejscowych chłopów, a następnie sprzedawali je w Łodzi, Kole oraz Kaliszu.  W mieście funkcjonowały żydowskie organizacje charytatywne. Od 1850 r. rabinem tutejszej wspólnoty był Aszer Ogonowski[1.1].

W 1808 r. na  787 mieszkańców w miasteczku było 90 Żydów, w 1827 – 298 (na 1881 mieszkańców), w 1857 r. – 701 na 2980 mieszkańców, a w 1897 r. – 977 na 3148.

Na początku XX w. w mieście funkcjonowała synagoga, bet midrasz, chasydzkie domy modlitwy. Żydowscy robotnicy założyli w tym czasie związek zawodowy, a lokalne stowarzyszenie kupców – spółdzielczą kasę oszczędnościowo-kredytową. Jeszcze przed pierwszą wojną światową zawiązały się organizacje syjonistyczne.

Po 1918 r. powstała ortodoksyjna szkoła dla dziewcząt Bejt Jaakow. W Dąbiu funkcjonowała wtedy także biblioteka i amatorskie kółko dramatyczne. W okresie międzywojennym działały partie polityczne, m.in. Syjoniści Ogólni, Mizrachi, syjoniści-rewizjoniści, Aguda, Bund. W 1939 r. w mieście żyło ok. 1100 Żydów.

Po zajęciu miasta przez Niemców we wrześniu 1939 r. okupanci zniszczyli synagogę. Od grudnia 1939 r. Żydzi musieli nosić opaski z Gwiazdą Dawida. Latem 1940 r. Niemcy utworzyli getto, początkowo otwarte, w którym zgromadzili ok. 920 uwięzionych. Do getta przywożono także osoby z innych miejscowości. Wkrótce wysłano z niego 150 mężczyzn i 50 kobiet do obozów pracy w okolicach Poznania.

Akcja likwidacji getta odbyła się 14–17 grudnia 1941 roku. 14 grudnia Żydzi z Dąbia zostali zamknięci w miejscowym kościele. Ponieważ wielu z nich nie stawiło się na zbiórkę, zostali wypuszczeni. Ponownie zamknięto ich 17 grudnia 1941 roku. Tym razem stawili się prawie wszyscy, po czym wywieziono ich do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Chełmnie nad Nerem[1.2].

Bibliografia

Drukuj
Przypisy