W poł. XIV w. parafia Gowarczów zamieszkiwana była przez 432 mieszkańców. Starozakonni byli w Gowarczowie już w XVII w. Jasko dzierżawcy w mieście na prawie magdeburskim byli zobowiązani płacić podatek pogłówny. W 1662 r. było 33 płatników tego podatku, a w 1676 r. 46[1.1]. W 1789 r. w miasteczku były 74 dymy, w tym 13 żydowskich. W 1790 było 87 domów, w tym 18 żydowskich[1.2]. W 1790 r. na ogółem 534 ludności było 78 Żydów (14,6%)[1.3].

Z czasem liczba Żydów wzrastała tak, że w XIX w. Gowarczów stał się jednym z większych skupisk ludności żydowskiej powiatu opatowskiego. W 1827 r. było 457 Żydów tj. 43,6% mieszkańców, kiedy w 1860 r. liczba mieszkańców Gowarczowa wynosiła  1490[1.4].

W okresie  międzywojennym gmina wyznaniowa należała do mniejszych ze względu na liczbę zamieszkałej tu ludności żydowskiej. Według spisu ludności z 1921 r. w Gowarczowie mieszkało 508 Żydów, co stanowiło 33,7% miejscowej ludności[1.5]. O liczbie ludności w gminie żydowskiej w okresie międzywojennym dowiadujemy się ze  spisów składki bóżniczej: w 1927 r. liczyła 840 wyznawców. Członkami gminy byli przeważnie drobni kupcy i rzemieślnicy[1.6]. Ogólnie uboga ludność. Nie sposób określić odsetka Żydów do ludności ogółem nawet w przybliżeniu, ponieważ brakuje danych statystycznych dotyczących ogółu ludności. Wiadomo tylko, że w 1930 r. w  Gowarczowie mieszkało  1508 osób[1.7].

We wrześniu 1939 r. mieszkało tu 450 Żydów. W listopadzie 1942 r. ich liczba wzrosła do 1000, co spowodowane było przesiedleniami. Wtedy też Niemcy wysiedlili ich do niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Treblince[1.8].

Drukuj
Przypisy
  • [1.1] Pazdur Jan, Zieliński Jan, Województwo kieleckie [w:] Miasta polskie w Tysiącleciu, T. I, red. Siuchniński Mateusz, Wrocław-Warszawa-Kraków 1965, s. 507; Penkalla Adam, Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992, s. 121.; Guldon Zenon, Żydzi i Szkoci w Polsce w XVI–XVIII w., Kielce 1990, s. 93; Biuletyn Informacji Publicznej Gminy Gowarczów, http://www.gowarczow.asi.pl/pls/gowarczow/portal?pageid=0&ids=2 (Stan na 6 I 2010)
  • [1.2] Muszyńska Jadwiga, Żydzi w miastach województwa sandomierskiego i lubelskiego w XVIII wieku. Studium osadnicze, Kielce 1998, s. 33, 82.
  • [1.3] Muszyńska Jadwiga, Żydzi w miastach województwa sandomierskiego i lubelskiego w XVIII wieku. Studium osadnicze, Kielce 1998, s. 183.
  • [1.4] Penkalla Adam, Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992, s. 121; Marcinkowski Stanisław, Miasta Kielecczyzny. Przemiany społeczno-gospodarcze 1815–1869, Warszawa-Kraków 1980, tab. 43.
  • [1.5] Urbański Krzysztof, Gminy żydowskie małe w województwie kieleckim w okresie międzywojennym, Kielce 2006, s. 395; Wirtualny Sztetl, Gowarczów, http://www.sztetl.org.pl?a=showCity&action=view&cat_id=5&city_id=377&lang=pl_PL (Stan na 6 I 2010)
  • [1.6] Archiwum Państwowe w Kielcach (dalej: APK). Urząd Wojewódzki Kielecki (dalej: UWK ), sygn. 1623, k. 531.
  • [1.7] Księga adresowa Polski (wraz z W. M. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu i rolnictwa, Warszawa 1930, s. 207.
  • [1.8] Penkalla Adam, Żydowskie ślady w województwie kieleckim i radomskim, Radom 1992, s. 121; Penkalla Adam, Żydowskie ślady w województwie radomskim. Przewodnik, Radom, 1992 s. 5; Rutkowski Adam, Martyrologia, walka i zagłada ludności żydowskiej w dystrykcie radomskim podczas okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historii”, 1955, nr 15-16, s. 151, 175-6; Żydowski Instytut Historyczny, Gowarczów, http://www.jewishinstitute.org.pl/pl/gminy/miasto/484.html (Stan na 6 I 2010)