Pierwsze wzmianki o Żydach w Grodkowie pochodzą z 1324 roku. Ich obecność jest potwierdzona w dokumentach z 1367 roku. Fala pogromów i wygnań ludności żydowskiej, która dotknęła Śląsk w połowie XV w., wywołana przez żarliwe kazania franciszkańskiego mnicha Jana Kapistrano (1386–1456), dotarła także do Grodkowa. M. in. z tego powodu ok. 1458 r. wypędzono tutejszych Żydów.

Pomimo że w następnych latach formalnie Żydzi nie mogli mieszkać w Grodkowie, to w XVII w. w mieście istniała ul. Żydowska (Judengasse, obecnie ul. Wyspiańskiego).

W lutym 1808 r. władze pruskie zniosły wszystkie przywileje feudalne cechów i miast, włączając w to zniesienie przywilejów de non tolerandis Judaeis. Od tej pory Żydzi mogli za zgodą władz osiedlać się we wszystkich śląskich miastach i swobodnie nabywać nieruchomości. W 1809 r. Żydzi ponownie osiedlili się w Grodkowie. W mieście zamieszkało wówczas 24 Żydów (1,4% ogółu mieszkańców).

W 1833 r. utworzono cmentarz żydowski. Od 1854 r. żydowska gmina w Grodkowie posiadała salę modlitw, która znajdowała się w prywatnym domu ślusarza przy ówczesnej Breslauerstraße (obecna ul. Wrocławska). Prowadziło do niej osobne wejście z tyłu budynku. Za użytkowanie pomieszczenia gmina płaciła właścicielowi nieruchomości czynsz. W 1861 r. w Grodkowie żyło 87 Żydów (2,3% ogółu mieszkańców). Utrzymywali się głównie z krawiectwa, szewstwa i handlu.

Około 1890 r. dom modlitwy w Grodkowie przeniesiono do nowo wybudowanego prywatnego domu kupca Karla Laqua przy ówczesnej Neißerstraße 3 (dzisiejsza ul. Sienkiewicza). W nieznanym roku dom modlitwy został przeniesiony do pomieszczenia w budynku przy Königstraße.

W 1933 r. w Grodkowie mieszkało 36 Żydów. Jednym z najbogatszych Żydów w mieście był w owym czasie kupiec Hirsch. Po dojściu nazistów do władzy, tutejszych Żydów dotknęły represje, począwszy od akcji ogólnoniemieckiego bojkotu (1 kwietnia 1933) po pogrom „nocy kryształowej” (9–10 listopada 1938), kiedy to zdewastowano synagogę i doszło do próby wypędzenia z miasta wszystkich Żydów.

Mimo to, w 1940 r. w Grodkowie żyło jeszcze 11 Żydów. Ich los nie jest znany. Najprawdopodobniej zostali oni deportowani do gett w Generalnym Gubernatorstwie.

Bibliografia

• Cebulka W. M., Dzieje Żydów na Śląsku ze szczególnym uwzględnieniem Grodkowa i okolic od XII do XX wieku, Grodków 2009.
• Cebulka W., Dzieje kościołów i wyznań w Grodkowie, Grodków 1999.
• Rosenthal F., Najstarsze osiedla żydowskie na Śląsku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1960, nr 34.
• Walerjański D., Z dziejów Żydów na Górnym Śląsku do 1812 roku, „Orbis Interior. Pismo Muzealno-Humanistyczne” 2005, t. 5.