Według Marcusa Branna pierwsza wzmianka o obecności Żydów w Głogowie (niem. Glogau) pochodzi z 1280 roku. Rada i ławnicy miasta Wrocławia ustalili wówczas na wniosek księcia głogowskiego Henryka III uprawnienia mieszczan głogowskich, wśród których pojawiła się adnotacja o mieszkających tam Żydach. W 1299 r. Henryk III nadał Żydom głogowskim przywilej, w którym uregulowane zostały prawa i obowiązki osób, kwestie własnościowe, a także gospodarcze i religijne. Pierwsza synagoga i domy żydowskie znajdowały się w pobliżu zamku, w okolicach Bramy Brzostowskiej, na terenie podległym jurysdykcji księcia.

W 1526 r. Głogów wraz z całym Śląskiem przeszedł pod panowanie Habsburgów. W 1582 r. cesarz Rudolf II wydał edykt, na mocy którego Żydzi zostali wypędzeni ze Śląska, a jedynymi miastami, w których mogli przebywać, były Głogów i Biała. W 1636 r. wzniesiono synagogę, która znajdowała się na obszarze dawnej jurydyki książęcej, przy Bailstraße.

W 1756 r. gmina liczyła 1644 członków, w 1791 r. – 1,8 tysiąca. W tym okresie głogowscy Żydzi stanowili aż 25% wszystkich Żydów mieszkających na Śląsku, a gmina była najliczniejsza w całej historii jej istnienia. Na początku XIX w. w Głogowie mieszkało 1,5 tys. Żydów, jednak ich udział w ogólnej liczbie ludności wyraźnie się zmniejszył i wynosił zaledwie ok. 15%. W 1812 r. gmina liczyła 1,6 tys. Żydów, w 1833 r. ich liczba zmniejszyła się do 1107, a w 1848 r. zmniejszyła się jeszcze bardziej – do 950. W kolejnych latach odsetek Żydów w ogólnej liczbie ludności miasta spadł do 6%.

W drugiej połowie XIX w. wielu głogowskich Żydów zdecydowało się przenieść do większych miast, przede wszystkim do Wrocławia (Breslau) i Berlina, które oferowały lepsze warunki materialne i socjalne. Na skutek rosnącej emigracji gmina skurczyła się z 1010 członków w 1880 r. do ok. 600 członków w latach 1900–1925. Choć stanowiła wówczas nie więcej niż 2% ogółu mieszkańców miasta, nadal była jedną z najbogatszych gmin żydowskich w Europie. 

Większość głogowskich Żydów należała do zamożniejszej klasy średniej, ale było wśród nich również kilku bogatych. Prowadzone przez Żydów przedsiębiorstwa wyróżniały się wieloletnią tradycją rodzinną. Istotną rolę w rozwoju gospodarczym Głogowa odegrały należące do Żydów magazyny lub składy towarowe. Do najważniejszych należały np. Kaufhaus Ludwig Haurwitz przy Preußische Straße (dziś Grodzka), Warenhaus Dr Scheier, Modehaus Pietrkowski przy rynku oraz Modegeschäft Max Kronheim. Ponadto wielu głogowskich Żydów zajmowało się handlem zbożem i rzemiosłem. Niektórzy zajmowali się handlem zagranicznym.

W latach 1891–1892 przy Wingenstraße (obecna ul. Hugona Kołłątaja) wzniesiono nową synagogę, której projektantami byli berlińscy architekci – Jürgen Kröger i Hans Abesser. Murowany budynek wybudowany w stylu eklektycznym, z elementami stylów neogotyckiego, mauretańskiego oraz neorenesansowego, był uważany za jedną z najpiękniejszych synagog w Niemczech. Uroczyste otwarcie synagogi odbyło się 15 września 1892 roku. 

Po 1933 r., gdy władzę sprawowali narodowi socjaliści, w Głogowie mieszkało jeszcze 500–600 osób pochodzenia żydowskiego. 1 kwietnia 1933 r. w mieście odbyła się akcja zorganizowana przeciwko ludności żydowskiej. Aresztowano najwybitniejszych członków gminy i posadzono ich na wozie, na który naklejono plakaty z hasłami: „Żydzi to nasze nieszczęście” i „Nie kupujcie od Żydów”. Od tego czasu niemal we wszystkich niemieckich miastach, a także w Głogowie, przed sklepami żydowskimi ustawiały się patrole SA. Ich członkowie pilnowali, żeby nikt nie robił zakupów. W kolejnych latach sytuacja materialna ludności żydowskiej ulegała dalszemu pogorszeniu, aż w końcu Żydzi zostali zmuszeni do sprzedaży swojego majątku ludności „aryjskiej”, często po obniżonej cenie.

W listopadzie 1938 r., w czasie tzw. nocy kryształowej synagoga została podpalona przez nazistów. Jej pozostałości zostały wysadzone, a zgliszcza rozebrano do fundamentów. W tym samym czasie miejscowa policja, oddziały SS i SA aresztowały Żydów, a następnie zdewastowały ich mieszkania. W styczniu 1939 r. gmina głogowska liczyła około 100 członków, a dwa lata później – w wyniku wyjazdów – już tylko 45. Wszystkich zgromadzono w dwóch tzw. domach żydowskich (Judenhäuser) i skierowano na roboty przymusowe. W kwietniu 1943 r. 30 osób pochodzenia żydowskiego, które pozostały w mieście, deportowano do obozu w Izbicy; wszyscy zginęli. Ostatni głogowski Żyd – rabin dr Leopold Lucas zmarł z wycieńczenia w niemieckim nazistowskim obozie Theresienstadt w dniu 13 września 1943 roku.

W 1993 r., w 55. rocznicę spalenia synagogi, przy ul. Hugona Kołłątaja odsłonięto lapidarium oraz obelisk z napisami w językach polskim i niemieckim: „Pomnik ten wzniesiony przez mieszkańców Głogowa w uznaniu wiekopomnych zasług wspólnoty żydowskiej i jej ostatniego duchowego przywódcy rabina dr Leopolda Lucasa dla rozwoju społeczno-kulturalnego miasta, znajduje się w miejscu zbezczeszczonej przez nazistów w 1938 roku synagogi i upamiętnia tragedię Żydów mieszkających na tym terenie ponad 700 lat aż do wysiedlenia w 1942 roku. Rada Miejska w Głogowie”.

Bibliografia

• Berndt R., Geschichte der Juden in Gross-Glogau, Glogau 1873.
• Brann M., Geschichte der Juden in Schlesien, Breslau 1896–1917.
• Lucas F. D., Heitmann M., Żydzi głogowscy. Dzieje i kultura, Głogów 2013.
• Rosenthal F., Najstarsze osiedla żydowskie na Śląsku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1960, nr 34.
• Wodziński M., Hebrajskie inskrypcje na Śląsku XIII–XVIII wieku, Wrocław 1996.