W Jeleniej Górze i Cieplicach istniały filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen: Arbeitslager Hirschberg oraz Arbeitslager Bad Warmbrunn. Zarówno obóz jeleniogórski, jak i cieplicki były jednymi z kilku dolnośląskich obozów koncentracyjnych utworzonych w 1944 r. przez komendaturę Gross-Rosen, przeznaczonych specjalnie dla więźniów żydowskich. Oba były obozami przeznaczonymi dla mężczyzn. W 1944 r. nastąpiło formalne przejęcie przez Gross-Rosen działającego wcześniej obozu pracy przymusowej, zwanego SS Sonderbauftrand, który działał przy fabryce celulozy i włókien sztucznych (Schlesiche Zellwolle A.G. – Hirschberg i. Riesengebirge).
Jak podaje A. Konieczny oba obozy zostały zorganizowane w maju 1944 roku[1.1]. W Cieplicach komendantura obozu Gross-Rosen utworzyła obóz na potrzeby zakładów Dorries-Füllner, prowadzących produkcję dla potrzeb wojennych.
W październiku 1944 r. przybył transport 70 więźniów żydowskich z obozu Auschwitz-Birkenau. Łącznie przebywało tu ok. 1 tys. więźniów[1.2]. Na początku 1945 r., w związku z likwidacją wielu podobozów Gross-Rosen, do obozu jeleniogórskiego przybyły kilkusetosobowe transporty więźniów żydowskich ze zlikwidowanego obozu w Bolkowie (AL Bolkenhain) oraz ewakuowani Żydzi z Auschwitz-Birkenau.
Ewakuacja obozu rozpoczęła się pod koniec lutego 1945 roku. Więźniowie zdolni do marszu wyruszyli pieszo w kierunku południowym, na teren okupowanej Czechosłowacji, do obozu koncentracyjnego Reichenau (obecnie Rychnov). Jednakże po przybyciu na miejsce odmówiono przyjęcia kolumny więźniów, których załadowano na otwarte wagony i wysłano w dalszą podróż do obozu w Buchenwaldzie. 7 lutego 1945 r. do Buchenwaldu dotarło jedynie 621 żywych więźniów[1.3].
- [1.1] Konieczny A., KL Gross-Rosen – hitlerowski obóz koncentracyjny na Dolnym Śląsku 1940–1945, Wałbrzych 2006, s. 34.
- [1.2] Olszyna R., KL Hirschberg, [w:] KL Gross-Rosen. Wybór artykułów, red. D. Sula, Wałbrzych 2005, s. 109.
- [1.3] Filie obozu koncentracyjnego Gross-Rosen. Informator, red. B. Sawicka, Wałbrzych 2008, s. 41.