Wiosną 1940 r. Niemcy utworzyli w Jędrzejowie getto, położone przy ulicach Pińczowskiej i Łysakowskiej. W listopadzie 1940 r. przebywało tu 4,2 tys.  Żydów. W 1942 r. liczba więźniów wzrosła z 3520 w marcu do 6 tys. we wrześniu. Wynikało to z przesiedlenia do Jędrzejowa Żydów z Lelowa (382 osoby), Małogoszcza (w dwóch etapach – 830 osób w sierpniu i 300 we wrześniu), Mierzwina (126 osób), Nagłowic (152 osoby), Nawarzyc (193 osoby), Prząsławia (136), Sobkowa (600 osób).

Sytuacja w getcie ciągle się pogarszała. „Niemcy czuli się bezkarnymi Panami sytuacji. Jeden z nich znany był z okrucieństwa. Nazywał się Kap. Kiedy wychodził na ulicę, wiadomo było, że ktoś padnie jego ofiarą. Był sadystą, upatrywał sobie jakiegoś Żyda, żebraka czy innego zabijał... wracał do siebie. Wreszcie partyzanci postanowili położyć temu kres. W końcu lata 1941 roku porwali Kapa i jeszcze drugiego hitlerowca, wyprowadzili za miasto i zabili ich obu. Niemcy w odwecie aresztowali 10 osób spośród inteligencji i rozstrzelali je”[1.1].

Likwidacja getta nastąpiła wkrótce po święcie Jom Kipur, w dniu 16.09.1942 roku. Niemcy okrążyli dzielnicę zamkniętą i zaczęli wypędzać ludzi z domów na plac targowy, który ciągnął się od ulicy Łysakowskiej w dół i graniczył z obszarem getta. Z placu tłumy Żydów zapędzono do pociągów, które pojechały do niemieckiego nazistowskiego obozu Treblinka. Wywieziono wówczas mieszkańców Jędrzejowa, Brzegów, Lelowa, Małogoszczy, Nagłowic i Sobkowa. Unikatową dokumentację fotograficzną tej zbrodni – co najmniej 7 zdjęć – wykonał członek podziemia Ryszard Kruk, maturzysta tajnego liceum w Jędrzejowie, pięć miesięcy później (17.02.1943) zabity przez Niemców podczas próby ucieczki z Auschwitz.

Na miejscu pozostało tylko tzw. małe getto, w którym Niemcy zatrzymali ok. 100 osób – pracowników stacji kolejowej i członków tzw. milicji żydowskiej. Istniało ono do lutego 1943 r., kiedy okupanci przenieśli więźniów do niemieckich obozów pracy przy fabrykach amunicji Hugo Schneider Aktiengesellschaft Metallwarenfabrik (HASAG) w Skarżysku Kamiennej i Częstochowie.

Bibliografia

• Kałowska S. R., Uciekać aby żyć, Lublin 2000.
• Rutkowski A., Martyrologia walka i zagłada ludności żydowskiej w dystrykcie radomskim podczas okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” 1955, nr 15–16.
• Urbański K., Gminy żydowskie duże w województwie kieleckim, Kielce 2003.