Koło otrzymało przywilej lokacyjny 18 lipca 1362 r. zezwalający Henrykowi, byłemu wójtowi w Warcie, na założenie na terenie dotychczasowej wsi Koło miasta zgodnie z normami prawa magdeburskiego. Pierwotnie wieś, a następnie miasto znajdowały się na nieistniejącej współcześnie wyspie na Warcie. Poza jego granicami wzniesiono murowany gotycki zamek obronny.

Miasto aż do końca XVIII w. pozostawało własnością królewską. W 1409 r. wybudowano i konsekrowano kościół farny. W 1554 r. założono na północny wschód od miasta, na prawym brzegu Warty, na terenie istniejącego wcześniej Przedmieścia Toruńskiego – Nowe Miasto, zwane Zdunami. W 1559 r. otrzymało przywilej posiadania własnego samorządu.

Koło było znane w dawnej Polsce za sprawą zbierających się w nim od 1433 do 1716 r. sejmików generalnych prowincji wielkopolskiej. Zjazdy szlachty sprzyjały rozwojowi miasta, zwłaszcza handlu i rzemiosła. Szczególną rolę odgrywało garncarstwo. W 1620 r. pracowało w Zdunach 10 garncarzy, 2 stolarzy, kowal, 2 płócienników, 2 krawców. Wraz ze zmianami geopolitycznymi rola kolskiego zamku zmalała. Od XVI w. systematycznie podupadał. Pozostały po nim jedynie niewielkie fragmenty.

Wiek XVII zapoczątkował stopniowy upadek Koła. W 1622 r. zostało spalone przez powracające z wojny z Węgier wojska polskie. W 1655 r. miasto zajęły i doszczętnie spaliły wojska szwedzkie. W 1658 r. Koło liczyło 142 domy.

W końcu XVIII w. liczba domów zmniejszyła się do 101, tylko 3 były murowane. Ulice były brukowane i dwa mosty łączyły brzegi Warty. Ludność zajmowała się głównie handlem i rzemiosłem oraz uprawą roli i hodowlą. Wśród rzemieślników naliczono 10 szewców, 10 garncarzy, 9 kuśnierzy, 8 rzeźników. Działały także dwa młyny wodne. W XIX w. pojawiły się pierwsze przedsiębiorstwa przemysłowe. W końcu wieku produkcję prowadziły trzy fabryki fajansu, fabryka narzędzi rolniczych, wyrobów bawełnianych, tasiemek, mąki kostnej. Ponadto działały browar, młyn, cegielnia i tartak. Rzemieślnicy specjalizowali się w szewstwie, krawiectwie i stolarstwie.

Okres ożywionej industrializacji Koło przeżyło po II wojnie światowej. Rozbudowano wcześniej istniejące fabryki branży ceramicznej, przemysł masarski oraz mineralny.

Bibliografia

• Mujta J.S., Koło w dokumentach, Koło – Konin 1998;
• Sześćset lat miasta Koła, red. J. Burszta, Poznań 1963.