W 1167 r. Bolesław IV Kędzierzawy ofiarował Kock biskupom płockim. W średniowieczu osada leżała na szlaku z Lublina na Litwę. W czasach po unii z Wielkim Księstwem Litewskim Kock znalazł się z kolei w centrum monarchii jagiellońskiej, co przyczyniło się do jego rozwoju.

W 1417 r., za sprawą biskupa płockiego Jakuba z Korzkwi, Władysław II Jagiełło nadał Kockowi prawa miejskie. Akt lokacji oparto na prawie magdeburskim. Ustanowione zostały dwa jarmarki oraz cotygodniowe targi w soboty. Pomyślności Kocka sprzyjało położenie nad spławną rzeką Wieprz. W końcu XV w. dobra kockie, odległe od stolicy diecezji i zagrożone niekiedy najazdami tatarskimi, przeszły w ręce rycerskie, a w 1512 r. — królewskie. W 1518 albo 1522 r. Zygmunt I Stary roku nadał je Mikołajowi Firlejowi, którego ród władał Kockiem aż do drugiej połowy XVII wieku. Około 1555 r. Firlejowie, zwolennicy reformacji, zamienili  kocki kościół parafialny w zbór  kalwiński (zwrócony katolikom dopiero ok. 1649 roku). Za sprawą działającej tu szkoły miasto uchodził wówczas jedną z głównych ośrodków kalwinizmu. W latach 1601–1644 w mieście odbyło się jedenaście synodów różnowierczych. Firlejowie wspierali handel i rzemiosło, sprzyjając zarazem ludności żydowskiej, która wysunęła się na czołowe miejsce w tych dziedzinach gospodarki.

Rozwój miasta został zahamowany w wyniku powstania kozackiego w 1648 roku. Zburzony został zamek i szkoła kalwińska, a kilka lat później kolejne zniszczenie przyniósł „potop” szwedzki. Po połowie XVII stulecia, dobra kockie odziedziczył Stefan Zbąski,  a od 1669 r. właścicielem miasta został Jan Wielopolski. Rok 1735 przyniósł Kockowi kolejnego gospodarza — Kazimierza Sapiehę, a ok. 1750 r. księżną Annę Paulinę Jabłonowską, bardzo zasłużoną dla rozwoju miasta. Księżna nadała nowe prawa mieszczanom, dzięki jej staraniom w mieście wybudowano ratusz z wieżą, kościół parafialny i pałac. Wytyczono na nowo rynek oraz sieć ulic. Księżna Jabłonowska dokonała także regulacji praw i obowiązków Żydów, a także otoczyła opieką gminę żydowską.

W 1795 r. w wyniku III rozbioru Rzeczypospolitej Kock znalazł się zaborze austriackim (Galicja Zachodnia), w 1809 r. – w granicach Księstwa Warszawskiego (departament lubelski), a w 1815 r. – w Królestwie Polskim (województwo, a następnie gubernia lubelska). W 1809 r. pod miastem oddziały polskie stoczyły bitwę z Austriakami, w której poległ Berek Joselewicz, bohater insurekcji kościuszkowskiej. Po powstaniu listopadowym Kock należał do najbardziej zrujnowanych miast w Królestwie Polskim. Stale stacjonował w nim oddział artylerii rosyjskiej. W 1862 r. dobra kockie znalazły się w rękach Fenschawów, a wkrótce potem Żółtowskich (do 1944 r.).

W 1870 r. Kock utracił prawa miejskie, podobnie jak 400 innych miejscowości w Królestwie Polskim. Pod koniec XIX w. w miasteczku egzystował szereg małych fabryczek oraz liczne zakłady rzemieślnicze. Kock zamieszkiwany był wówczas w połowie przez trudniącą się głównie rolnictwem ludność chrześcijańską oraz ludność żydowską (chasydów) zajmującą się handlem i rzemiosłem.

I wojna światowa, trudne lata formowania się polskiej państwowości (bitwa z bolszewikami w 1920 r.) oraz epidemie doprowadziły do zmniejszenia się liczby mieszkańców o jedną trzecią. Pomimo to, w 1919 r. Kock, leżący w powiecie lubartowskim województwa lubelskiego, odzyskał prawa miejskie.

Podczas II wojny światowej pierwsze bombardowanie Kocka przez Niemców nastąpiło 9 września 1939 roku. W jego wyniku zniszczony został most na Wieprzu i Tyśmienicy. Od 2 do 5 października 1939 r. pod Kockiem stoczono ostatnią bitwę kampanii wrześniowej pomiędzy Samodzielną Grupą Operacyjną „Polesie”, dowodzoną przez gen. Kleeberga i niemiecką 13. Dywizją Pancerną gen. Paula Ottona. We włączonym do Generalnego Gubernatorstwa (dystrykt lubelski) mieście okupanci utworzyli getto dla ok. 3 tys. Żydów, zgładzonych w większości w Treblince.

Rejon Kocka stał się terenem działania polskiej konspiracji — Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich, Narodowych Sił Zbrojnych. Część z żołnierzy kontynuowała walkę także po lecie 1944 r. oraz zajęciu miasta przez Armię Czerwoną. W pierwszych miesiącach władzy komunistycznej NKWD przeprowadziło liczne deportacje w głąb ZSRR. Od 1999 r. Kock przynależy, tak jak przed wojną, do powiatu lubartowskiego województwa lubelskiego.

Bibliografia

  • Futera T., Kalendarium miasta Kocka, Jarosław 1998
  • Kock. 580 lat miasta. Wybrane karty z historii, oprac. M. Jesionowski, M. Futera, Kock 1997.
  • Mierzwiński H., Dzieje Kocka do roku 1939, Warszawa 1990.
  • Studia z dziejów Kocka, red. R. Szczygieł, Lublin 2003.
  • Turski S., Kock i okolice, Lublin 1989.
Drukuj