= wersja robocza =

W 1858 r. w miasteczku Lenin jest wspominany żydowski dom modlitwy. W 1867 r. w Leninie była synagoga.

W spisie z roku 1897 stwierdzamy, że ponownie był wspominany żydowski dom modlitwy.

W roku 1904 w Leninie były już 2 synagogi.

W latach 1860–1926 rabinem w Leninie był Jehuda Turecki, w latach 1926-1929 – Nachman Waserman, w latach 1929-1942- Mosze Milstein (?–1942).

Synagogi w Leninie działały na ul. Wielkiej i Podlipieńskiej – były drewniane, o wysokim fundamencie, do ich ogrzewania służyły piece, a do oświetlenia – lampy gazowe.

Tzw. „Stara synagoga” została zbudowana w 1870 r. na ul. Wielkiej (obecnie – ul 17 września), w miejsce stojącego tu wcześniej domu modlitwy. Był to duży budynek, o powierzchni około 400 metrów kwadratowych. Mordechaj  Zajączek tak ją opisał: „Została wybudowana z najlepszego drewna, nabytego ze zniżką od hrabiego Witgensteina… Aron ha-kodesz został ozdobiony ładnymi rzeźbami w drewnie. Babiniec był na podłodze [na parterze – przyp. tłum]. Wewnątrz synagogi było nieduże pomieszczenie dla minianu osób, które się spóźniły na modlitwę”.

Obok Starej synagogi były dom rabina i mykwa.

Nowa synagoga została zbudowana w Leninie w latach 1900-1904 (wg innych informacji – w 1906 r.), na początku ul. Podlipskiej. Mordechaj Zajączek pisał o tej synagodze: „Ten budynek był o wiele mniejszy, niż Stara Synagoga, ale bez porównania piękniejszy. Ściany synagogi były ładnie pomalowane, zaś aron ha-kodesz – ozdobiony pięknymi rzeźbami w drewnie, m.in. owoców i winorośli. Żydzi modlili się głównie tu. W synagodze panowała zadziwiająco swobodna atmosfera. Mała izba przy synagodze była wykorzystywana do prowadzenia debat i dyskusji politycznych”.

16 lutego 1942 r. okupanci niemieccy spalili obie synagogi, a także zabudowę miasteczka.

14 sierpnia 1992 r., w dniu 50 rocznicy tragedii w Leninie, zostały otwarte trzy obeliski na cmentarzu żydowskim, a także upamiętniono miejsca, gdzie stały dwie synagogi i szkoła żydowska. Było to możliwe dzięki ofiarom, przekazanym przez mieszkańców Izraela i innych krajów.

Jurij Borysiuk