Pierwsza zachowana wzmianka o Żydach w Lachowiczach pochodzi z 1623 roku. Wspólnota najliczniejszą stała się u schyłku XIX stulecia – w 1897 r. na 5016 mieszkańców miasteczka, Żydzi stanowili blisko 77% (3846 osób). Gmina zaczęła kurczyć się w wyniku skutków I wojny światowej oraz powojennego kryzysu. W 1921 r. w Lachowiczach mieszkało 1656 Żydów, którzy stanowili wówczas ponad 58% ogółu mieszkańców.
W XIX w. w miasteczku ścierały się dwa nurty chasydzkie. W połowie tego stulecia przewagę mieli zwolennicy cadyków ze Stolina, później jednak do większego znaczenia doszli chasydzi z nurtu Karlin. Pomimo dominacji chasydów, od lat 90. XIX w. aktywni stali się syjoniści. Rozwinęli oni swoją działalność wśród młodzieży, zwłaszcza w okresie międzywojennym. W Lachowiczach działała wówczas szkoła hebrajska zrzeszona w ramach sieci Tarbut, natomiast do lokalnej jesziwy uczęszczało 50 uczniów.
Po zajęciu miasteczka przez Armię Czerwoną we wrześniu 1939 r. ściągnęło tutaj 779 uciekinierów z terenów zajętych przez Niemców, wśród których większość stanowili Żydzi. Wielu uciekinierów zostało później deportowanych na Syberię.
Miasteczko zostało zajęte przez wojska niemieckie 26 czerwca 1941 r. Już 28 czerwca rozstrzelano 22 liderów lokalnej społeczności – Żydów, Polaków i Białorusinów, przede wszystkim nauczycieli i lekarzy. Kilka dni później w lokalnym pogromie zginęły 82 osoby. Żydzi zostali zmuszeni do zapłacenia kontrybucji i wydania wszelkich przedmiotów wykonanych ze złota. Zbiórkę precjozów przeprowadził Judenrat, obwieszczając współziomkom, że uchroniło to społeczność przed masowym pogromem. Władze okupacyjne wydały szereg obostrzeń dotyczących społeczności żydowskiej, m.in. jej członkowie musieli naszyć na wierzchnich ubraniach, na piersiach i plecach, żółte łaty, które później zastąpiono Gwiazdami Dawida. Żydzi nie mogli chodzić po chodnikach, pod groźbą śmierci nie mogli opuszczać miasta itp.
Getto w Lachowiczach utworzono w lipcu 1941 roku. Do tragicznych wydarzeń doszło 28 października 1941 roku. Lokalna i litewska policja otworzyła ogień do Żydów, którym nakazano zgromadzić się na rynku. Zginęło około 150 osób. Inne źródła wskazują, iż mordu dokonali 2 listopada 1941 r. niemieccy żołnierze 8. kompanii 727. pułku piechoty, stacjonującego w Baranowiczach. Kolejne relacje mówią, iż 28 października 1941 r. przy stacji kolejowej zamordowano około 2 tys. spośród 3,5 tys. lachowickich Żydów, których uznano za „bezproduktywnych". Liczba ok. 2 tys. Żydów wskazywana jest też jako ilość ofiar w całym 1941 roku.
Latem 1942 r. Niemcy przystępując do likwidacji getta natrafili na opór. Nie okazał się on jednak skuteczny, zabito 1,2 tys. osób – ostatnich żydowskich mieszkańców Lachowicz. Pojawia się też jednak informacja, że getto przestało istnieć wiosną 1943 roku.
Szacuje się, iż w Lachowiczach zamordowano łącznie ok. 6 tys. Żydów. W 1993 r. w miejscu rozstrzeliwania Żydów w lipcu 1942 r., między współczesnymi ulicami Orłowskiego i Oktiabrskoj, wzniesiono obelisk. W tym samym roku ustawiono też pomnik w miejscu pogrzebania ofiar Zagłady nad rzeką Wiedźmą.
Bibliografia
- Lachowicze, [w:] The Encyclopedia of Jewish life before and during the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, New York 2001, s. 698.
- Rozenbłat E., Jelienskaja I., Lachowiczi, [w:] Hołokost na tieritorii SSSR, Moskwa 2009, s. 559.