7 grudnia 2017 r., w dawnym budynku Jesziwy Mędrców Lublina przy ul. Lubartowskiej 85, otwarto muzeum poświęcone dziejom uczelni talmudycznej oraz jej sławnemu założycielowi, rabinowi Meirowi Szapirze.

Główny bohater ekspozycji, Meir Szapira (1887–1933), to pochodzący z zamożnej rodziny chasydzkiej uczony, działacz społeczny i twórca Daf Jomi – używanej do dziś metody studiowania Talmudu. W wyniku wieloletnich starań 24 czerwca 1930 r. otworzył nowoczesny gmach lubelskiej jesziwy. Uroczystość ściągnęła do miasta tłumy Żydów z całej Polski – na tę okazję zwiększono nawet liczbę pociągów jadących do Lublina oraz uruchomiono dodatkowe miejskie linie autobusowe. Szapira objął stanowisko rektora uczelni, którym pozostał do swojej śmierci w 1933 roku. Został pochowany w Lublinie, w 1958 r. rodzina przeniosła jego prochy do Jerozolimy. Izraelski grób wybitnego nauczyciela do dziś odwiedzają uczniowie z całego świata. Jesziwa Mędrców Lublina  funkcjonowała do wybuchu wojny w 1939 roku.

Przedwojenna sława lubelskiej uczelni spowodowała, że w projekt powstania muzeum zaangażowało się liczne grono instytucji, także spoza Polski. Inicjatorami powstania muzeum były Fundacja im. prof. Mojżesza Schorra oraz Gmina Wyznaniowa Żydowska w Warszawie. Partnerami przedsięwzięcia były Muzeum Lubelskie, Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, Centrum Dziedzictwa Żydowskiego Netania Academic College oraz Archiwum Ganzach Kiddush Hashem z Bnej Brak. Patronat honorowy objęli Prezydent Miasta Lublina Krzysztof Żuk i Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich.

Uroczystość otwarcia muzeum zbiegła się z zakończeniem obchodów roku jubileuszowego Miasta Lublin. W czasie obchodów 700-lecia miasta wielokrotnie przypominano bogatą spuściznę lubelskiej społeczności żydowskiej. W podziękowaniu za wkład w powstanie muzeum jesziwy zastępca prezydenta, Artur Szymczyk, wręczył Medale 700-lecia Miasta Lublin. Otrzymali go obecni tego dnia: rabin Meir Shapira, pochodzący z Izraela stryjeczny wnuk założyciela jesziwy, rabin Mosze Pinczuk, Dyrektor Netania Academic College oraz Rachel Yud z Ganzach Kiddush Hashem.

Gość honorowy ceremonii otwarcia, potomek rabina Szapiry, Meir Shapira przyjechał do Lublina wraz synem. Wzruszony opowiadał o tym, że przez całe życie słuchał opowieści o słynnym przodku i założonej przez niego szkole, do której uczęszczał jego ojciec. Wśród gości był także nestor gminy lubelskiej i przewodniczący Filii Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Lublinie, Roman Litman.

Prace nad koncepcją i scenariuszem wystawy zostały powierzone Grażynie Pawlak, dyrektorce Fundacji im. prof. Mojżesza Schorra. Za projekt architektoniczny i graficzny wystawy odpowiedzialny był Michał Fronk.

Twórcy spotkali się z przychylnością wielu osób. Dzięki nawiązaniu kontaktu z izraelską rodziną rabina Szapiry udało się pozyskać wiele dokumentów przedstawionych na wystawie. Muzeum otrzymało również nieznaną wcześniej fotografię portretową rabina. Podczas inauguracji muzeum rabin Michael Schudrich oraz zastępca prezydenta Artur Szymczyk wspólnie powiesili portret w jednej z sal ekspozycyjnych.

Muzeum mieści się w pomieszczeniach bezpośrednio przylegających do synagogi, pełniących wcześniej funkcje biblioteki i pomieszczeń do nauki, oraz na klatce schodowej. Ekspozycja została podzielona na sześć części: „Oś czasu – Żydzi lubelscy”, „Życie codzienne jesziwy”, „Bramy do judaizmu”, „Meir Szapira. Życie i osiągnięcia rabina” (tzw. „Pokój rabina”), „Historia jesziwy na tle historii szkół talmudycznych w Lublinie” oraz „Czytelnia/Archiwum”. Jak podkreśla projektant, Michał Fronk, w pracy nad wystawą kierował się przede wszystkim szacunkiem dla atmosfery miejsca, kładł nacisk na przestrzeń i światło. Te ideowe cechy przestrzeni zostały zrealizowane przez użycie symboliki słowa i kart Talmudu. I tak układ ścian „Pokoju rabina” odzwierciedla zwinięte zwoje Tory, a przestrzeń „Historia jesziwy…” przypomina w rzucie układ tekstu na kartach Talmudu.

Prace nad wystawą trwały pół roku (od czerwca 2017). Nie wszystkie przestrzenie zostały zrealizowane; twórcy mają nadzieję na rychłe otwarcie centrum edukacyjnego „Bramy do judaizmu” – źródła wiedzy o judaizmie. Docelowo znajdą się tam materiały pomocnicze dla nauczycieli do samodzielnego przygotowania lekcji dla młodzieży szkolnej. Wzorem bogatej przedwojennej biblioteki jesziwy „Czytelnia/Archiwum” wypełni się książkami – będą tam dostępne przedwojenna prasa oraz publikacje dotyczące historii jesziwy.

Muzeum Historii Jesziwy Mędrców Lublina jest już dostępne dla zwiedzających. Obowiązuje bilet wstępu (10 zł).

Agata Korba

Czytaj więcej o historii Jesziwy Mędrców Lublina