Pierwsza wzmianka o Lubrańcu pochodzi z 1326 roku. Istniał wówczas kościół parafialny, płacący świętopietrze. Była to osada rolnicza i usługowa rodu Godziembów. Mieszkańcy zajmowali się hodowlą, uprawą roli i handlem. Temu ostatniemu sprzyjał fakt, że wieś leżała nad ówcześnie spławną Zgłowiączką. Osada miała charakter otwarty. W drugiej połowie XV w. Grzegorz z Lubrańca był podkancelrzym koronnym.
W dniu 14 kwietnia 1509 r. dzięki wysiłkom Jana Lubrańskiego, biskupa poznańskiego, Zygmunt I Stary nadał osadzie prawa miejskie. Na mocy przywileju, król przeniósł mieszkańców Lubrańca z prawa polskiego na magdeburskie i wyłączył spod kompetencji wojewodów, kasztelanów, starostów, podkanclerzy, sędziów i podsądków. Zezwolenie na lokację wydano 5 marca 1512 roku. Lubraniec uzyskał prawo odbywania trzech jarmarków i cotygodniowego targu. Ludność została uwolniona na 14 lat z opłacania ceł, myt i czopowego. W 1549 r. spłonęło całe miasto. W XVI w. właścicielami miasta zostali Chlewińscy, a następnie Dąbscy. W 1746 r. August III nadał miastu prawo odbywania 12 jarmarków.
Do XVIII w. Lubraniec wchodził w skład Królestwa Polskiego. Należał do księstwa brzesko-kujawskiego, potem województwa brzesko-kujawskiego. W okresie 1793–1807, po drugim rozbiorze, miasto weszło w skład Prus, do prowincji Prusy Południowe, w departamencie piotrkowskim (od 1795 r. poznańskim). W latach 1807–1815 przynależał do Księstwa Warszawskiego (departament bydgoski). Od 1815 r. wchodził w skład należącego do Rosji Królestwa Polskiego, do województwa mazowieckiego (potem gubernia warszawska), powiatu włocławskiego.
W 1869 r. Lubraniec utracił prawa miejskie. Pełnił wówczas rolę lokalnego ośrodka handlowego i rzemieślniczego. W XIX i XX w. miejscowi kupcy wyspecjalizowali się w handlu zbożem. Pojawił się w początkach XX w. drobny przemysł spożywczy (suszarnia cykorii, olejarnie, młyny, wiatraki).
W 1915 r. przez Lubraniec poprowadzono linię kolei wąskotorowej, łącząc go z Włocławkiem i Kołem. W 1916 r. przywrócono prawa miejskie. Od 1918 r., już w odrodzonej Polsce, znajdował się najpierw w województwie warszawskim, a po 1938 r. – w województwie pomorskim. W okresie okupacji niemieckiej w latach 1939–1945 wszedł do terytoriów inkorporowanych do III Rzeszy, w obrębie tzw. Kraju Warty.
W latach 1945–1975 należał do województwa bydgoskiego, potem włocławskiego. Od 1999 r. pełni rolę stolicy gminy w powiecie włocławskim, w województwie kujawsko-pomorskim.
Nota bibliograficzna
- Kubiak W., Z dziejów Lubrańca, Toruń 2000.
