Pierwsi obywatele pochodzenia żydowskiego mieszkali w Morągu już w 1813 r., a w kolejnych latach ich liczba znacznie się powiększyła. Powstał cmentarz wyznaniowy. Najliczniejsza społeczność stała się na przełomie lat 40. i 50. XIX w. – wtedy mieszkało tutaj ponad 120 Żydów. Gmina nie była zamożna, a jej członkowie utrzymywali się przede wszystkim z drobnego handlu i rzemiosła. W latach 40. XIX w. przy ówczesnej ul. Garncarskiej (Töpferstraße) znajdowały się ponoć dom modlitwy oraz mykwa.

Być może w 1849 r. wspólnota otrzymała oficjalnie status gminy synagogalne; przynależeli do niej również Żydzi z okolicznych wiosek. W drugiej połowie XIX w. zbudowano synagogę przy ul. Podmurnej 1 (Mauerstrasse)[1.1].

Mimo dynamicznych początków już w latach 60. XIX w. zaznaczył się wyraźny spadek liczby ludności żydowskiej w Morągu, gdyż wielu jej przedstawicieli decydowało się na wyjazd do innych, większych miast, które oferowały lepsze perspektywy. Jednak pozostali w mieście członkowie wspólnoty nadal odgrywali istotną rolę w życiu Morąga, o czym świadczy chociażby to, że wielu z nich piastowało ważne stanowiska urzędnicze. Dowodzi to również zaawansowanego procesu germanizacji. W 1917 r. jako żołnierz niemiecki poległ urodzony w Morągu Leopold Jackmus[1.2].

W 1932 r. było tylko 5 płatników podatku gminnego na rzecz nadal funkcjonującej gminy synagogalnej; Żydów w mieście było co najwyżej 40 (0,8% ogółu mieszkańców). Zarząd gminy tworzyli w tym okresie Louis Topkowski i Georg Jacobsohn; skarbnikiem był Leo Pich. Zatrudniano kantora, zajmującego się także ubojem rytualnym; nosił on nazwisko Gordon. W skład majątku gminnego wchodziła wspomniana synagoga przy  Mauerstrasse oraz cmentarz. Wysokość budżetu gminnego nie jest znana. Podobnie brak wzmianki o lekcjach religii dla dzieci.

Nastroje antyżydowskie nasiliły się wraz z dojściem do władzy w Niemczech narodowych socjalistów. W kwietniu 1933 r. doszło do bojkotu żydowskich sklepów. Szykany i ograniczanie działalności handlowej zintensyfikowały emigrację tutejszych Żydów. W czasie Nocy Kryształowej, z 9 na 10 listopada 1938 r., naziści zdemolowali mieszkania dwóch ostatnich rodzin żydowskich, które wkrótce potem wyjechały z Morąga. Synagogi najprawdopodobniej nie podpalono, lecz przeszła w „aryjskie” ręce.

Wśród ofiar Zagłady znajdują się nazwiska 18 osób urodzonych lub mieszkających w Morągu. Deportowano je do gett w Theresienstadt, Kownie i Rydze. Zginęły tam, a także w obozach w Auschwitz i Treblince.

Bibliografia

• Führer durch die jüdische Gemeindeverwaltung und Wohlfahrtspflege in Deutschland: 1932–1933, Berlin 1933, s. 20.
• Kabus R., Juden in Ostpreussen, Husum 1998.