Cmentarz żydowski w Milejczycach założono w 1865 r. przy obecnej ul. Magazynowej. Zajmuje powierzchnię ok. 0,5 ha. Jest ogrodzony i systematycznie wykaszany. Na cmentarzu znajdują się pojedyncze macewy oraz betonowe obmurowania zniszczonych grobów. Przy bramie umieszczono przeszkloną tablicę ze spisem nazwisk Żydów milejczyckich.

W październiku 2010 r. w warszawskim Centrum Sztuki Współczesnej otwarto wystawę "Macewy codziennego użytku" prezentującą fotografie żydowskich nagrobków, wykorzystanych do utwardzania dróg, budowy piaskownic, obór etc. Na wystawie znalazły się także fotografie wykonanych z macew tarcz szlifierskich, odnalezionych w Milejczycach.

Jesienią 2010 r. w mieście pojawiły się plansze z informacją o treści:

W tej miejscowości zachowały się macewy. Mogą Państwo pomóc w ich powrocie na cmentarz żydowski. Można to zrobić na kilka sposobów.
A.
Zadzwonić pod numer Gminnego Ośrodka Kultury w Milejczycach: 85 657 90 08 lub napisać na adres [email protected]; gdzie udzielone zostaną Państwu wszelkie niezbędne informacje. Jeśli nie jesteście Państwo w stanie sami przenieść macew, pomożemy w zorganizowaniu transportu i osób do pomocy. Można z nami spotkać się osobiście lub pozostać anonimowym.
B.
Zostawić macewę w następujących miejscach:
- przy ogrodzeniu cmentarza żydowskiego w Milejczycach, który mieści się przy ul. Magazynowej,
- przed wejściem do Gminnego Ośrodka Kultury w Milejczycach, ul. 3 Maja 44.
Zostaną one stamtąd zabrane i umieszczone na cmentarzu żydowskim.

Dlaczego tak wiele macew zniknęło z cmentarzy?
W trakcie II wojny światowej, a także po jej zakończeniu, wiele macew zostało zniszczonych lub zabranych z cmentarzy żydowskich i użytych jako budulec murów, chodników czy przerobionych np. na osełki. Wiele z nich jest już nie do uratowania, jednak wciąż można odzyskać te, które się zachowały (nawet, jeśli zostały rozbite na części lub zachowały się tylko ich fragmenty).

Dlaczego miejsce macewy jest na cmentarzu żydowskim?
Macewa to nagrobek i jako taki nie powinna służyć innym celom niż upamiętnianie zmarłej osoby. Żydzi stanowili przed wojną znaczny odsetek ludności Polski. Byli sąsiadami, współpracownikami, przyjaciółmi także mieszkańców Państwa miejscowości. Dlatego zachęcamy Państwa do włączenia się w proces powrotu macew na cmentarz. Znane są przypadki, gdy macewy (lub ich fragmenty) znajdują się posesjach prywatnych lub w przestrzeni publicznej, dlatego że nie wiadomo jak powinniśmy z nimi postąpić. Dzisiaj społeczność żydowska w Polsce jest bardzo nieliczna, dlatego czujemy potrzebę wspólnej troski o materialne dziedzictwo i pamięć o dawnych sąsiadach.

Kim jesteśmy?
Działania, do których Państwa zapraszamy, realizowane są w ramach Programu Edukacyjnego "Instrukcja Powrotu". To program polegający na inicjowaniu powrotu nagrobków żydowskich na lokalne cmentarze w całej Polsce. Chcemy podzielić się z Państwem naszą wiedzą i zachęcić do skorzystania z Instrukcji Powrotu. Organizatorami projektu według pomysłu Łukasza Baksika są Fundacja Uptown i Towarzystwo Inicjatyw Twórczych "Ę". Partnerem Programu jest Gminny Ośrodek Kultury w Milejczycach. Więcej o tym projekcie możecie Państwo przeczytać na naszej stronie internetowej www.instrukcjapowrotu.blogspot.com/

Program Edukacyjny "Instrukcja Powrotu" finansowany jest ze środków Muzeum Historii Polski w ramach programu "Patriotyzm jutra".

Zabytki na filmie