Już w XI w. Nakło było ważnym grodem warownym. W 1109 r. zostało zdobyte przez Bolesława Krzywoustego (wymienia je Kronika polska Anonima zw. Gallem), ale cały obszar Krajny znalazł się w granicach państwa piastowskiego dopiero w latach 1119–1120. W XIII w. istniała kasztelania nakielska.

W 1299 r. mocą przywileju króla Władysława Łokietka osada leżąca u stop grodu otrzymała prawa miejskie. Z czasem powstał powiat nakielski, a w Nakle, aż do rozbiorów, funkcjonowały sądy szlacheckie: ziemski i grodzki. W XIV w. zniszczone przez Krzyżaków, zostało następnie odbudowane w latach panowania Kazimierza Wielkiego. Korzystne położenie nad spławną Notecią sprawiło, że rozwijał się miejscowy handel i rzemiosło. Wojny w XVII i na początku XVIII w. przyniosły jednak duże zniszczenia.

Po I rozbiorze Polski i włączeniu do Prus w 1772 r., Nakło stało się bazą zaopatrzeniową dla budowanego w latach 1772–1774 Kanału Bydgoskiego. Mimo to zapanowała stagancja ekonomiczna i kulturalna. Dopiero druga połowa XIX w. przyniosła ożywienie po latach zastoju. Nakło stało się w tym okresie węzłem komunikacyjnym, rozwinął się port rzeczny. W 1851 r. powstało połączenia kolejowe z Piłą i Bydgoszczą, stanowiące część kluczowej dla Prus magistrali Ostbahn, łączacej Berlin z Królewcem. W 1887 r. powstała linia do Gniezna, a w 1894 r. – do Chojnic. W 1895 r. uruchomiona została także odnoga kolei wąskotorowej do Koronowa, Wysokiej i Łobżenicy (czynna do 1994). W ślad za poprawą połączeń komunikacyjnych powstało kilka dużych przedsiębiorstw branży spożywczej: browar, młyny, gorzelnie, rzeźnia, a w 1881 r. – cukrownia. Rozwinął się też przemysł drzewny i maszynowy, m. in. kilka dużych spichrzów i elewatorów zbożowych. W 1904 r. uruchomiono wodociągi, w 1907 r. – kanalizację, a w 1908 r. – telefony. Co ciekawe, mimo tak dużego stopnia rozwoju Nakło nie było nawet miastem powiatowym, wchodząc w okresie pruskim w skład powiatu wyrzyskiego.

W 1918 r. w Nakle i okolicach wybuchło powstanie wielkopolskie, a w styczniu 1920 r. miasto włączono ostatecznie do Polski. W 1937 r. w mieście odbyły się Igrzyska Kulturalno-Artystyczne z udziałem Feliksa Nowowiejskiego, w których uczestniczyło 25 tys. osób. Nakło nadal należało do powiatu wyrzyskiego, położonego do 1938 r. w województwie poznańskim, a nastepnie w województwie bydgoskim.

Niemcy zajęli miasto już 3 września 1939 roku. W trakcie walk zniszczeniu uległ ratusz na rynku, a miasto znalazło się na terenach inkorporowanych bezpośrednio do III Rzeszy. W styczniu 1945 r. zostało zdobyte przez oddziały Armii Radzieckiej. Te walki miały bardzo krwawy charakter, a zniszczenia zabudowy były znaczne. Pomimo to, Nakło do dzisiaj zachowało w dużej mierze postać historyczną, zwłaszcza, gdy chodzi o obiekty z XIX wieku.

Okres PRL był czasem rozwoju. Zaludnienie wzrosło dwukrotnie, funkcjonował przemysł i węzeł kolejowy. Po 1989 r. wizerunek miasta uległ przeobrażeniom. Miejsce dużych przedsiębiorstw zajęły niewielkie firmy oraz punkty usługowe i handlowe. W 1999 r. Nakło stało się stolicą powiatu w województwie kujawsko-pomorskim.

Nota bibliograficzna

• Nakło nad Notecią, red. J. Danielewicz, Nakło 1990.