W 1525 r. książę mazowiecki Janusz wydał dekret zabraniający niekatolikom, a zatem i Żydom, mieszkać w Warszawie oraz trudnić się handlem i rzemiosłem. Dekret ten obowiązywał także w Ostrowi. Dopiero w końcu XVIII w. Żydzi mogli swobodnie osiedlać się w tym mieście. Po raz pierwszy w dokumentach podatkowych Ostrowi Żydzi pojawiają się w 1765 r. – mieszkało wówczas w Ostrowi dwadzieścia żydowskich rodzin (68 osób), które posiadały piętnaście domów, oraz 45 Żydów którzy mieszkali w pobliskich wsiach Siedem rodzin żyło z rzemiosła, inni uprawiali handel detaliczny lub też byli dzierżawcami. Zajmowali się drobnym handlem, krawiectwem i przewozami.

W drugiej połowie XIX w., po stłumionym powstaniu styczniowym, w Ostrowi stacjonował rosyjski regiment. Okoliczna ludność, w tym także żydowska, czerpała znaczne zyski z dostaw towarów dla oddziałów rosyjskich. Trwało to aż do 1918 roku. Rozwój handlu spowodowany był także powstaniem linii kolejowej Nadnarwiańskiej ze stacjami Ostrów i Komorowo.

Na przełomie XIX i XX w. ludność żydowska stanowiła ok. 60% mieszkańców miasta. Żydzi osiedlali się głównie wokół Starego Rynku, gdzie otwierali swoje sklepiki i małe warsztaty. Podstawę utrzymania stanowiły najczęściej drobny handel i rzemiosło. Spośród ogólnej liczby 250 rzemieślników tylko co piąty nie był pochodzenia żydowskiego.

W 1933 r. na 32 piekarnie, które istniały w mieście – 27 należało do Żydów; spośród 32 krawców 26 było wyznania mojżeszowego; rzeźników i masarzy żydowskich było 28 (na ogólną liczbę 31); 13 szewców (spośród 23); 9 stolarzy (na 18), 7 dorożkarzy (na 10). Podobnie było z handlem, w którym udział wynosił 86%. Na 107 sklepików 88 należało do Żydów. Posiadali wszystkie sklepy z galanterią w mieście (25), a 16 zajmowało się handlem zbożem i materiałami drzewnymi. W okresie międzywojennym sławni stali się tutejsi krawcy, którzy szyli eleganckie mundury dla oficerów, czym konkurowali nawet z warszawskimi.

W Ostrowi przed II wojną światową było kilka tartaków i dwa młyny. Jeden, przy ul. Komorowskiej, należał do rodziny Zelmana Józefa Nutkiewicza. Drugi pozostawał w posiadaniu rodziny Herszla Tejtela, który był członkiem rady miejskiej oraz właścicielem browaru przy ul. Warszawskiej. 10 października 1939 r. na placu przed tym właśnie browarem rozegrały się dramatyczne sceny – tego dnia Niemcy rozstrzelali ok. 800 Żydów ostrowieckich.

Bibliografia

• Burchard P., Pamiątki i zabytku kultury żydowskiej w Polsce, Warszawa 1990, s. 85.
• Dobroński A., Ostrów Mazowiecka. Zarys dziejów, Ostrów Mazowiecka 1988, s. 23.
• Richman M. B., Ostrów Mazowiecka – history, Home page of the Ostrow Mazowiecka Research Family (OMRF) [online] https://www.ostrow-mazowiecka.com/ostrhis.html [dostęp: 08.10.2021]
• Szczepański J., Społeczność żydowska Mazowsza w XIX–XX wieku, Pułtusk 2005, s. 146.