11 października 2023 r. o godz. 12.00 odbyła się uroczysta ceremonia upamiętniająca cmentarz żydowski w Rzepinie. Podczas uroczystości zaprezentowano tablicę informacyjną umieszczoną na bramie cmentarza. Organizatorami wydarzenia byli Nadleśnictwo Rzepin, Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN oraz Narodowy Instytut Dziedzictwa. Cmentarz znajduje się na terenie zarządzanym przez Lasy Państwowe.

Zaprezentowana tablica ma kształt macewy – tradycyjnej formy nagrobka żydowskiego. Znajduje się na niej kod QR, odsyłający do szerszej charakterystyki nekropolii w Iwaniskach, udostępnionej na portalu zabytek.pl.

Ceremonię otworzył i poprowadził Łukasz Szmagulski z nadleśnictwa Rzepin, na terenie którego znajduje się cmentarz.

Obecny na uroczystości Maciej Rymkiewicz z Narodowego Instytutu Dziedzictwa, koordynator programu weryfikacji cmentarzy żydowskich w Polsce, odczytał list dr. Jarosława Sellina – Sekretarza Stanu w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Generalnego Konserwatora Zabytków.

W imieniu gospodarzy głos zabrał także Wojciech Pokrzywka, Zastępca Nadleśniczego, dzięki staraniom którego upamiętniony został cmentarz żydowski, zabiegający także o uporządkowanie i opiekę nad cmentarzami ewangelickimi, znajdującymi się na terenie nadleśnictwa Rzepin. W swoim przemówieniu zwrócił uwagę na wrażliwość wobec miejsc należących do społeczności, które dzisiaj już mogą same zadbać o pamięć o przodkach.

W trakcie uroczystości odczytano także list dyrektora Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN Zygmunta Stępińskiego. Dyrektor szczególnie docenił działania ratunkowe podjęte przez uczniów i uczennice Technikum Leśnego im. prof. Jana Miklaszewskiego w Starościnie, którzy uporządkowali teren cmentarza: „To właśnie dzięki takim ludziom, działaczom lokalnym świadomym przeszłości swojego regionu, będziemy mogli przekazać ten pomnik historii w ręce następnych pokoleń”.

Głos zabrali również Błażej Skaziński, Kierownik Delegatury Wojewódzkiego Urzędu Ochrony Zabytków w Gorzowie Wielkopolskim oraz Pasquale Policastro, profesor Uniwersytetu Szczecińskiego, współpracujący z Technikum Leśnym w Starościnie.

Na koniec uroczystości wszyscy złożyli kamyczki przy symbolicznej macewie, jaką jest prezentowane oznakowanie cmentarza, upamiętniając tym gestem pochowaną w Rzepinie społeczność żydowską.

Ceremonia upamiętnienia cmentarza to nie jedyne wydarzenie organizowane przez Muzeum POLIN we współpracy z nadleśnictwem. Już na początku października odbyły się poprzedzające uroczystość warsztaty edukacyjne dla uczniów i uczennic Technikum Leśnego im. prof. Jana Miklaszewskiego w Starościnie. Uczestnicy i uczestniczki zajęć pt. „Pamięć w kamieniu” poznali tradycje oraz dobre praktyki związane z cmentarzami żydowskimi. Wyposażeni w wiedzę i wrażliwość, będą mogli w dalszych latach opiekować się tym cmentarzami żydowskimi podczas swojej pracy zawodowej.

Uroczystość prezentacji tablicy oraz program edukacyjny realizowane są w ramach projektu „Żydowskie Dziedzictwo Kulturowe”, finansowego z grantu udzielonego Muzeum POLIN przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy. Projekt obejmuje realizację działań edukacyjnych wokół cmentarzy żydowskich w każdym z 16 województw Polski.

Upamiętnienie cmentarzy odbywa się w ramach programu „Oznakowanie cmentarzy żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej” realizowanego przez Narodowy Instytut Dziedzictwa ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Zdjęcia ilustrujące artykuł prezentujemy dzięki uprzejmości nadleśnictwa Rzepin (fot. K. Adamowicz).

Alicja Nawracaj