Synagoga w Wiśniowej, sąsiadująca z działką Wiśniowa 167 (parcela prywatna), położona naprzeciwko Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu (Wiśniowa 320), znajduje się w południowej części wsi, nad niewielką rzeczką. Jest jedną z nielicznych i najlepiej zachowaną drewnianą synagogą w Polsce.
Została zbudowana na początku XX w., na działce należącej do rodziny Ferberów. Drewniany, parterowy budynek wzniesiono na planie prostokąta. Wnętrze jest podzielone na kwadratową główną salę modlitewną od południa oraz babiniec od północy. W sali męskiej zachowała się pierwotna boazeria. Całość jest nakryta dachem dwuspadowym.
Podczas II wojny światowej wnętrze synagogi zostało zdewastowane przez Niemców, ale sam budynek ocalał. Po wojnie obiekt wykorzystywany był przez gminę. Najpierw były tam magazyny mebli, a do połowy lat 80. XX w. stacjonowała jednostka Straży Pożarnej.
W 1993 r. na obiekt, już wówczas opuszczony, zwrócił uwagę Wojewódzki Konserwator Zabytków w Krakowie, dr hab. Andrzej Gaczoł. Wskutek jego interwencji 7 maja 1993 r. synagogę obejrzała dr Eleonora Bergman z Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, stwierdzając, że „drewniana bóżnica zbudowana na przełomie XIX i XX wieku w Wiśniowej jest obiektem unikatowym w swej formie i funkcji, posiadającym wartości historyczne”. Żydowski Instytut Historyczny stwierdził także, że „jest to jedna z trzech ocalonych drewnianych bóżnic w Polsce i w dodatku jedyna zidentyfikowana bóżnica wiejska”. W oparciu o przedstawione materiały, 22 września 1993 r. bóżnica została wpisana wraz z najbliższym otoczeniem do rejestru zabytków pod nr A-661 (A-360/M). Dzięki dotacji Generalnego Konserwatora Zabytków w latach 1993–1994 został przeprowadzony remont zabezpieczający pod nadzorem urzędu konserwatorskiego w Krakowie. Prace objęły wymianę pokrycia dachowego, przegląd i wymianę zniszczonych elementów więźby dachowej, konstrukcji ścian itd.
Niestety w późniejszym okresie synagoga nie otrzymała żadnego użytkownika. Do dzisiaj pozostaje pod opieką władz gminy, które dokonują drobnych napraw i przechowują klucze. Na co dzień jest zamknięta, pozabijane są także okna. W środku budynek jest pusty, nie zachowały się żadne pamiątki.
Wśród pomysłów na zagospodarowanie można wymienić projekt Stowarzyszenia „Wspólnota Myślenice”, dotyczący utworzenia w synagodze Centrum Edukacji i Tożsamości „Ukryte Dzieci”[1.1]. W 2013 r. radni Wiśniowej poparli pomysł przekazania bóżnicy parkowi etnograficznemu, ale do tego nie doszło. Na początku maja 2016 r. z nowym programem dla synagogi wystąpiła dyrektor Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Wiśniowej Agnieszka Dudek. Po remoncie i adaptacji zabytek ma pełnić funkcję muzealne[1.2].
W tekście wykorzystano materiały nadesłane do Muzeum POLIN przez p. dr hab. inż. arch. Andrzeja Gaczoła z Instytutu Historii Architektury i Konserwacji Zabytków Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, w latach 1993–2003 Małopolskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, któremu uprzejmie dziękujemy.
- [1.1] Patrz: Projekty, Stowarzyszenie „Wspólnota Myślenice” [online] http://www.wspolnota.art.pl/projekty.php [dostęp: 22.06.2016].
- [1.2] Hołuj K., Chcą stworzyć muzeum, Dziennik Polski [online] 06.05.2016, http://www.dziennikpolski24.pl/region/a/chca-stworzyc-muzeum,9957928/ [dostęp: 22.06.2016].