Cmentarz żydowski w Zduńskiej Woli został założony bezpośrednio po lokacji miasta, tj. ok. 1826 r., przy obecnej ul. Kaczej 18, na zachód od miasta, na działce o powierzchni około 2 hektarów (działka nr 83). Zlokalizowany jest po lewej stronie wyjazdowej drogi do Sieradza, na terenie płaskim, choć ma zauważalny lekki pagórek na swoim obszarze. Rozplanowany na rzucie wieloboku zbliżonym do prostokąta, ogrodzony jest ceglanym murem od strony zachodniej, południowo-wschodniej oraz częściowo północnej, gdzie zniszczone przęsła uzupełnione zostały w latach 80. i 90. XX w. betonowym płotem. 

Najstarsze odczytane macewy pochodzą z 1832 roku, a ostatni pochówek odbył się w 1964 roku. Obecnie nekropolia nie jest wykorzystywana w celach grzebalnych. Cmentarz został poważnie zniszczony podczas drugiej wojny światowej przez Niemców, wiele szkód wyrządziła też postępująca dewastacja po 1945 roku. Obecnie uporządkowana nekropolia znajduje się pod opieką Towarzystwa Historycznego YACHAD, Organizacji Byłych Mieszkańców Zduńskiej Woli w Izraelu, władz samorządowych i Muzeum Historii Miasta Zduńska Wola. Od 2010 r. w sierpniu organizowany jest dzień otwarty.

Na cmentarzu, gęsto porośniętym starodrzewem, zachowało się ok. 3000 macew, w połowie przewróconych lub połamanych. Nagrobki pochodzące z XIX i pierwszej połowy XX wieku wykonano z granitu, wapienia i piaskowca, niektóre posiadają także fragmenty z białego marmuru. Spotyka się także macewy wykonane z głazów narzutowych, co jest rzadkością na cmentarzach żydowskich w Polsce. Zachowane nagrobki mają formę macew, nie zachowały się ohele. Napisy wykonane są w języku hebrajskim, jidysz, polskim, rosyjskim i niemieckim, ryte
lub zrobione wypukłym reliefem. Nagrobki charakteryzują się bogatą dekoracją rzeźbiarską, zwłaszcza symboliką religijną, symboliką śmierci oraz symboliką przedstawiającą wyobrażenia zwierząt i roślin przy pomocy których charakteryzowano zmarłych. Ponadto niektóre macewy noszą wyraźne ślady polichromii.

W 1994 r., w miejscu mogiły ponad 200 osób zamordowanych przez Niemców podczas likwidacji getta, stanął pomnik ku czci wszystkich zduńskowolskich Żydów, ofiar Zagłady. Oryginalny układ jest zatarty i nieczytelny, ale w 2001 r. w celach dokumentacyjnych i administracyjnych teren został wtórnie podzielony na 11 kwater z wytyczonymi alejkami wyłożonymi kostką brukową. Nowy układ nie odtwarza pierwotnych ciągów komunikacyjnych. W 2007 r. wybudowana została nowa brama, która jest wierną kopią pierwszej bramy cmentarnej — zawieszono na niej tablice opisujące pokrótce historię cmentarza (z tekstem w języku polskim, angielskim, hebrajskim i jidysz).

W 2010 r. cmentarz został wpisany na wniosek Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Łodzi wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/101.

Drukuj