Joint (ang. American Jewish Joint Distribution Committee, obecnie American Joint Distribution Committee, Amerykańsko-Żydowski Połączony Komitet Pomocy) – organizacja pomocy Żydom, założona w 27.11.1914 r. pod wpływem wiadomości o tragicznej sytuacji Żydów w ogarniętej wojną Europie. Powstała z inicjatywy American Jewish Committee (1906), elitarnej organizacji o charakterze syjonistycznym, reprezentującej koła wielkiej finansjery żydowskiej w USA. Pierwszym przewodniczącym został jeden z inicjatorów powołania tej organizacji Felix M. Warburg. Miała rozprowadzać środki zebrane przez organizacje charytatywne: American Jewish Relief Committee, ortodoksyjny Central Relief Committee i robotniczy People’s Relief Committee (stąd określenie joint – łączny). W następnych latach Joint współpracował z United Palestine Appeal (w ramach United Jewish Appeal) oraz ICA (Jewish Colonization Association). W okresie międzywojennym zajmował neutralne stanowisko wobec ruchu syjonistycznego. W latach 1922–1938 rozwijano program pomocy w Rosji, który obejmował kursy zawodowe, opiekę medyczną, kooperatywy kredytowe i żydowskie osadnictwo rolne na Ukrainie i na Krymie (Agro-Joint).
W Polsce Joint prowadził początkowo akcję pomocy ofiarom wojny, a w kwietniu 1920 r. przystąpił do akcji rekonstrukcyjnej. W Warszawie otwarto biuro Jointu na Polskę. W 1921 r. Joint przeprowadził ankietę na temat struktury zawodowej ludności żydowskiej w Polsce, która objęła przedsiębiorstwa przemysłowe. Wspierano kasy udzielające pożyczek bezprocentowych, pomagano powstającym spółdzielniom kredytowym. Kredytów udzielano także żydowskim spółdzielniom wytwórczym, ogrodniczym i rolniczym oraz żydowskim koloniom rolniczym na Kresach, tworzonym przez ORT. Joint utworzył Komitet do spraw Żydowskiego Rzemiosła. Wspierał finansowo działalność TOZ i Centosu, a także wielu innych instytucji żydowskich. Istotne znaczenie miała pomoc Jointu dla żydowskich obywateli polskich, wygnanych pod koniec października 1938 r. z Niemiec.
Podczas okupacji przedstawiciele Jointu w Polsce – Icchak Giterman, Dawid Guzik i Lejb Neustad – zorganizowali pomoc w gettach i obozach pracy. W getcie warszawskim utworzono sieć kuchni ludowych, internaty dla sierot, udzielano pomocy inteligencji, zbierano odzież dla ubogich, przesiedleńców i uciekinierów z małych miasteczek. Działacze Jointu w getcie warszawskim brali udział w podziemnym ruchu oporu. 18.07.1945 r. Joint wznowił legalną działalność na terenie Polski, do czego przyczyniły się starania Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, który motywował je dramatyczną sytuacją materialną osób ocalałych. Joint pomagał zakładać pierwsze szpitale, punkty sanitarne, domy noclegowe i warsztaty pracy. W znacznym stopniu pokrywał też budżet komitetów żydowskich, wspierał spółdzielnie żydowskie i ich centralę „Solidarność”, która dzięki tej pomocy mogła zaopatrywać spółdzielnie w surowce. Pokrywał w znacznej części budżety partii syjonistycznych, organizacji młodzieżowych i He-Chalucu, pomógł odbudować gmach dawnej Biblioteki Judaistycznej. Pierwszym powojennym przedstawicielem Jointu w Polsce był Guzik, a po jego tragicznej śmierci w marcu 1946 r. – Józef Gitler-Barski, sekretarz generalny, oraz William Bein, przedstawiciel Jointu na Polskę.
Joint zmuszony został do zaprzestania działalności 1.01.1950 r.; podobnie stało się w Czechosłowacji, Bułgarii, Rumunii i na Węgrzech. Wznowił działalność w Polsce w 1957 r., by przerwać ją znowu w 1967 roku. Ponownie podjął ją w 1982 r. i prowadzi nadal. Różnymi formami pomocy zostało objętych ok. 5 tys. Żydów, głównie ludzi starszych i chorych. Joint udzielał zapomóg, przydzielał leki, aparaty słuchowe, okulary i protezy. Wspierał również działalność Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów oraz Związku Religijnego Wyznania Mojżeszowego. W październiku 1992 r. z inicjatywy Jointu i Agencji Żydowskiej powstało w Warszawie Centrum Edukacyjno-Informacyjne Kultury Żydowskiej dla zorganizowania bazy źródłowej o tematyce żydowskiej.
Natalia Aleksiun
Tekst powstał na podstawie książki „Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon”, red. J. Tomaszewski, A. Żbikowski, Warszawa 2001. © Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; zobacz sam: Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.
