Majdanek – obóz powstały w drugiej połowie 1941 r. w wyniku decyzji Heinricha Himmlera. Miał to być olbrzymi obóz, o powierzchni 516 ha, przeznaczony dla 250 tys. więźniów. Tych planów nie udało się Niemcom zrealizować w stosunku większym niż 20%. Majdanek mimo to był obozem dużym (144 baraki więźniarskie, warsztaty, magazyny, mieszkania esesmanów, komendantura, koszary i komory gazowe). Tylko część tych zabudowań się zachowała. W obliczu groźby rewizjonizmu na Majdanku zostały zachowane zarówno oryginalne komory gazowe i krematoria. Komendantami obozu byli kolejno: Karl Otto Koch, Max Koegel, Hermann Florstedt, Martin Weiss, Arthur Liebehenschel. Pierwszymi więźniami na Majdanku byli jeńcy sowieccy, skierowani tam pod koniec 1941 roku.
Choć nadal przysyłano na Majdanek transporty jenieckie, to już na przełomie 1941 i 1942 r. zaczęto tu zwozić ludność żydowską z ziemi lubelskiej. Trzecią dużą grupę więźniów – nadającą specyfikę obozowi na Majdanku – stanowili chłopi, ofiary pacyfikacji wiosek i wysiedleń, które miały na celu kolonizację niemiecką na Zamojszczyźnie. Od wiosny 1943 r. osadzano tu też chłopską ludność białoruską (zwłaszcza kobiety i dzieci) za „działalność partyzancką”. Począwszy od 1943 r. kierowano na Majdanek transporty więźniów politycznych, głównie Polaków, z przepełnionych więzień gestapo. Ostatnimi były transporty śmierci więźniów politycznych z więzienia na Zamku Lubelskim.
W sumie na Majdanek trafiło ok. 300 tys. więźniów ponad 50 narodowości. Wśród nich 41% to Żydzi, 35% – Polacy. Majdanek miał najwyższy z wszystkich obozów odsetek więzionych dzieci i młodzieży. Dzieci do lat 15 stanowiły 6%, niemowlęta – powyżej 1%. W obozie zginęło ponad 230 tys. ludzi. Wśród ofiar było 48% Żydów, 31% Polaków, 16% obywateli Związku Radzieckiego. Ponad połowa zginęła z powodu złych warunków, chorób, przemęczenia i wyczerpania. Pozostała część zginęła w egzekucjach i komorach gazowych. 45 tys. więźniów wywieziono do innych obozów, zwolniono 20 tys., zbiegło 500, a wyzwolenia doczekało 1,5 tys. osób.
Majdanek nie posiadał własnej rampy kolejowej, bezpośrednio przylegającej do obozu. Więźniowie byli prowadzeni od rampy znajdującej się na linii kolejowej Lublin – Chełm. Po wejściu do obozu więźniom zabierano dobytek, następnie strzyżono i kąpano oraz dezynfekowano lizolem. Po rejestracji, ubraniu w pasiaki oraz oznaczeniu właściwym dla kategorii (Żydzi, polityczni, kryminaliści, aspołeczni, badacze Pisma Świętego, homoseksualiści) byli oni wpuszczani do obozu. Wskaźnik śmiertelności wśród więźniów przyjętych do obozu był na Majdanku wysoki, nawet na tle innych niemieckich obozów. Liczne komanda pracy służyły przy budowie obozu, jego funkcjonowaniu oraz w niewolniczej pracy na rzecz niemieckich firm zewnętrznych. Ludobójstwo masowe rozpoczęło się wielkimi egzekucjami. Pierwszymi ofiarami byli jeńcy sowieccy i chłopi z Lubelszczyzny. 3.11.1943 r. doszło do największej egzekucji, kiedy Niemcy rozstrzelali przy dźwiękach muzyki ponad 18 tys. Żydów. Od połowy 1942 r. zaczęły funkcjonować również komory gazowe, w których używano tlenku węgla i cyklonu B. W komorach ginęli przede wszystkim Żydzi, uśmiercani bezpośrednio po przybyciu. Ciała początkowo grzebano, od połowy 1942 r. zaczęto palić je na stosach i w krematoriach.
Dzięki zorganizowaniu kilkusetosobowego konspiracyjnego sztabu podziemnej Armii Krajowej wewnątrz obozu udało się przerzucić na zewnątrz, w kierunku polskiego podziemia zbrojnego informacje o warunkach obozowych. Pierwsze raporty wydostawały się z obozu już w 1942 roku. W 1943 r. regularne sprawozdania były przekazywane co miesiąc. Polskie podziemie przesyłało te informacje do Londynu.
Piotr M. A. Cywiński
Tekst pochodzi z portalu Diapozytyw, należącego wcześniej do Instytutu Adama Mickiewicza.
