Oneg Szabat – (hebr. Radość [Rozkosz] Soboty; jid. Ojneg Szabes) – kryptonim Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego kierowanego przez Emanuela Ringelbluma w latach 1940–1943.

Ringelblum rozpoczął gromadzenie świadectw codziennego życia warszawskich Żydów w październiku 1939, od maja 1940 r. pomagał mu w tej pracy młody historyk rabin Szymon Huberband. Po zamknięciu getta w październiku 1940 r. ekipa Ringelbluma postanowiła rozszerzyć działalność i włączyć do zbierania materiałów literatów, historyków i działaczy społecznych. Korzystano z pomocy finansowej Jointu. Współpracowali z Oneg Szabat m.in. Hersz Wasser (sekretarz), Menachem Mendel Kon (skarbnik), Eliasz Gutkowski, Abraham Lewin, Rachela Auerbach, Szachno Sagan, Icchak Giterman, Aleksander Landau, Daniel Guzik i Szmul Bresław.

Zbierano dokumenty i obwieszczenia władz okupacyjnych, prywatne zapiski i wspomnienia, relacje przesiedleńców, teksty literackie, programy imprez kulturalnych, podziemną prasę. Prowadzono także ankiety socjologiczne dotyczące wybranych zagadnień, m.in. oporu cywilnego ludności żydowskiej, a od 1942 r. gromadzono wszelkie informacje na temat zagłady skupisk żydowskich. Efektem były dwa raporty o zagładzie polskich Żydów przekazane na początku 1943 r. polskiemu rządowi emigracyjnemu w Londynie. Informowały m.in. o morderstwach w Chełmnie nad Nerem i Treblince oraz masowej deportacji Żydów z Warszawy.

Zgromadzone materiały członkowie Oneg Szabat zakopali w metalowych pudłach i bańkach od mleka w piwnicach warszawskich domów w sierpniu 1942 oraz marcu i kwietniu 1943 roku. Pierwsza i druga część archiwum zostały odkopane po wojnie, trzecia przepadła bezpowrotnie. Zostały zdeponowane w Żydowskim Instytucie Historycznym w Warszawie.

Andrzej Żbikowski

Za: Tomaszewski J., Żbikowski A., Żydzi w Polsce. Dzieje i kultura. Leksykon, Warszawa 2001.