Żydowskie organizacje młodzieżowe – pierwsze żydowskie organizacje młodzieżowe zaczęły powstawać na na ziemiach polskich na początku XX wieku.
Ukształtowały się z kółek i sekcji młodzieżowych istniejących przy poszczególnych partiach. Jako pierwsze wyodrębniły się organizacje związane z ruchem syjonistycznym. W Rosji w 1905 r. powstał He-chaluc, zaś w Galicji w 1913 r. Ha-szomer Ha-cair. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości większość legalnie istniejących partii tworzyła młodzieżowe przybudówki, propagujące ich program i starające się wykształcić kadry działaczy.
Największą aktywność w oddziaływaniu na młodzież wykazywali nadal syjoniści (Ha-noar Ha-iwri “Akiba”, Betar, Dror, Gordonia, Ceirej Mizrachi), którzy główny nacisk kładli na przygotowanie młodzieży do życia w Palestynie. W kibucach i na letnich obozach szkoleniowych (hachszara) prowadzono naukę języka hebrajskiego, w ramach programu produktywizacji przygotowywano do pracy w zawodach fizycznych, ze szczególnym uwzględnieniem rolnictwa. Zakładano kluby sportowe, pragnąc podnieść sprawność fizyczną młodzieży żydowskiej.
Drugim nurtem o zasadniczym znaczeniu były organizacje o orientacji lewicowej. Niektóre z nich łączyły ideologię marksizmu z syjonizmem (Frajhajt, Ha-szomer Ha-cair, Jugnt). Związany ideologicznie z Bundem Cukunft przygotowywał młodzież do życia w Polsce. Niewielkie wpływy posiadały grupy związane z Jidisze Folks Partaj in Pojlen i asymilatorami (Zjednoczenie). Niektóre partie tworzyły także organizacje dziecięce (np. Skif związany z Bundem) i studenckie (np. Akademicka Organizacja Syjonistyczna “Jardenia”, Akademickie Koło Socjalistyczne “Pochodnia”, Akademickie Koło im. B. Grossera “Ogniwo”).
Organizacje młodzieżowe odegrały znaczącą rolę w konspiracji i ruchu oporu II wojny światowej (ruch oporu w gettach i obozach). Z ich inicjatywy powstała Żydowska Organizacja Bojowa w getcie warszawskim, oddziały partyzanckie, obozy rodzinne. Podczas wystąpień zbrojnych w gettach działacze organizacji młodzieżowych stanowili kadrę dowódczą i bojową walczących oddziałów (np. Aba Kowner, Mordechaj Anielewicz, Icchak Cukierman, Mordechaj Tenenbaum).
Po wojnie, od 5.11.1945 r. wznowił swoją działalność He-chaluc, w skład którego weszły na zasadach autonomicznych trzy młodzieżowe ugrupowania syjonistyczne: Dror, Gordonia, Młodzież Borochowa. Wszystkie łączyły program narodowy z hasłami socjalistycznymi. Ich podstawowym celem była opieka i pomoc dla ocalałej z zagłady młodzieży, najczęściej pozbawionej rodzin. Zastępowały one często dom rodzinny. Przygotowywały do pracy zawodowej w kraju i do życia w Palestynie. Reaktywowany został również bundowski Cukunft (jako Związek Młodzieży Socjalistycznej).
Z inicjatywy komunistycznych działaczy żydowskich powstała Ogólnożydowska Organizacja Harcerska, wchodząca w skład Związku Harcerstwa Polskiego (jako autonomiczna sekcja). Wszystkie one zostały rozwiązane rozporządzeniem Ministerstwa Administracji Publicznej w listopadzie i grudniu 1949 roku.
Gabriela Zalewska
