Żydzi w Armii Andersa: do Armii Polskiej w ZSRR pod dowództwem gen. Władysława Andersa mieli prawo zaciągnąć się wszyscy obywatele polscy. W początkowym okresie (lato i jesień 1941 roku) przyjmowano do wojska wielu Żydów; w grudniu 1941 roku stanowili 40% żołnierzy. Jednak 1 grudnia 1941 roku władze radzieckie ogłosiły, że za obywateli polskich uważają jedynie osoby narodowości polskiej, natomiast Białorusini, Ukraińcy, Litwini i Żydzi będą traktowani jako obywatele radzieccy i jako tacy nie mogą wstępować do polskiego wojska. Ambasador polski zaprotestował. W wyniku negocjacji władze ZSRR zgodziły się na uznanie za obywateli polskich tych Żydów, którzy pochodzili z centralnej i zachodniej Polski. Zarządzenia te jednak stosowano niekonsekwentnie – trudności w przywracaniu obywatelstwa Żydom mnożyli nie tylko delegaci władz radzieckich, ale także polscy wojskowi. Przyczyną była, oprócz nacjonalizmu i antysemityzmu, ograniczona liczba racji żywnościowych przyznawanych polskiej armii w ramach umowy z rządem ZSRR (od grudnia 1941 – 96 tys.). Spór zaognił się w momencie ewakuacji polskiego wojska do Iranu wiosną 1942 roku: jedynie część żołnierzy mogła puścić Związek Radziecki. Ostatecznie na 77 tys. żołnierzy Armii Andersa do Iranu dotarło tylko 3,5 tys. Żydów. Pozostali zostali zdemobilizowani i pozostawieni w ZSRR. W chwili stacjonowania Armii Andersa w Palestynie, ok. 3 tys. Żydów zdezerterowało z niej i dołączyło do żydowskich organizacji wojskowych: Hagany i Irgunu.