Historia mówiona
Świadkowie historii
Projekty
Tematy

Marian Turski

Imię rozmówcy:
Marian
Nazwisko rozmówcy:
Turski
Alias rozmówcy:
Mosze Turbowicz
Badacz:
Józef Markiewicz
Operator:
Piotr Boruszkowski
Sygnatura:
639
Data nagrania:
7 października 2019
Miejsce nagrania:
Warszawa
Czas trwania nagrania:
03:17:23
Format:
Wideo
Język nagrania:
polski
Prawa autorskie do nagrania:
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
Projekt:
Ocalali podczas Zagłady

Tematy

Antysemityzm, Obozy koncentracyjne, Obozy śmierci, Ocaleni z Zagłady, Realia okupacyjne, Zagłada.

Miejsca powiązane

Biogram rozmówcy

Marian Turski urodził się w 1926 r. w Druskiennikach jako Mosze Turbowicz. Miał czternaście lat, kiedy trafił do łódzkiego getta, gdzie działał w podziemnej organizacji Lewica Związkowa. Jednym z ostatnich transportów w 1944 r. został wywieziony do obozu Auschwitz-Birkenau. Tam Niemcy zamordowali jego ojca i brata.

W 1945 r. przeżył dwa marsze śmierci: w styczniu – z Auschwitz do Buchenwaldu, w kwietniu – z Buchenwaldu do Theresienstadt, gdzie 8 maja w stanie bliskim agonii doczekał wyzwolenia przez Armię Czerwoną.

Po zakończeniu II wojny światowej zamieszkał na Dolnym Śląsku, w 1949 r. przeniósł się do Warszawy. Jest historykiem i dziennikarzem. Od 1958 roku kieruje działem historycznym tygodnika „Polityka”. Napisał, opracował i zredagował kilkanaście książek, między innymi „Lumumba i jego kraj” (Warszawa 1962), „Operacja „Terminal”„ (Warszawa 1965), „Byli wówczas dziećmi” (Warszawa 1975), „Ruch Pokoju. Ludzie, fakty” (Warszawa 1975), „Losy żydowskie. Świadectwo żywych” (tom I – Warszawa 1996, tom II – Warszawa 1999, tom III – Warszawa 2006), „Polish Witnesses to the Shoah” (Londyn 2010), „Sztuka w miejscach śmierci. Europejskie pomniki ofiar hitleryzmu” (wraz z Haliną Taborską, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2019), „Co ofiary wiedziały o swoim losie” (Kraków 2020).

Otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta stołecznego Warszawy, między innymi za wieloletni wysiłek prowadzący do powstania na Muranowie Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN, oraz wysokie odznaczenia Polski, Francji, Niemiec, Finlandii, Luksemburga, Austrii. Od początku pełni funkcję przewodniczącego Rady Muzeum POLIN. Zasiada we władzach: Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce, Stowarzyszenia Żydów Kombatantów i Poszkodowanych w II Wojnie Światowej, Rady Domu Konferencji w Wannsee – Miejsca Pamięci i Edukacji Historycznej w Berlinie. Przez wiele lat pełnił funkcję wiceprezydenta Międzynarodowego Komitetu Oświęcimskiego, a w 2021 r. został wybrany jego prezydentem.

 

Opis sytuacji rozmowy

Rozmowa została zarejestrowana w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie.

Streszczenie

  1. Pochodzenie rozmówcy, 00:01:00
  2. Informacje o rodzicach rozmówcy, 00:02:58
  3. Miejsce zamieszkania rodziny rozmówcy przed wojną, 00:09:50
  4. Szkoła rozmówcy, języki hebrajski i polski w domu rodzinnym rozmówcy,  00:11:42
  5. Działalność rozmówcy w ruchu komunistycznym w getcie, uczciwość ojca rozmówcy,  00:13:30
  6. Pochodzenie matki rozmówcy, 00:15:14
  7. Religia w rodzinie i domu rodzinnym rozmówcy, 00:15:44
  8. Wizyty z ojcem w synagodze, 00:19:39
  9. Brat rozmówcy, 00:21:07
  10. Zainteresowania i zajęcia rozmówcy w młodości, kolonie szkolne w Inowłodzu,  wizyty u dziadków w Druskiennikach i Porzeczu,  pobyt w Wiśniowej Górze,  korepetycje udzielane przez rozmówcę,  00:21:39
  11. Wybuch wojny, decyzja rodziny o pozostaniu w Łodzi,  00:27:20
  12. Nauka w szkole w początkach wojny, wyrzucenie z kolejki po chleb,  życie przed utworzeniem getta,  00:29:57
  13. Utworzenie getta i przeprowadzka rodziny rozmówcy do getta, 00:33:16
  14. Miejsce zamieszkania rodziny rozmówcy w getcie, 00:37:56
  15. Dobytek zabrany przez rodzinę rozmówcy do getta, 00:39:30
  16. Nadzieje na szybkie zakończenie wojny i ich utrata, 00:40:09
  17. Informacje o wydarzeniach na froncie dochodzące do getta, 00:41:21
  18. Działalność lewicy związkowej, strajk głodowy,  00:44:56
  19. Praca ojca rozmówcy na placu węglowym w getcie, 01:06:21
  20. Praca w getcie, 01:07:58
  21. Skoszarowanie w ostatnich tygodniach istnienia getta, wywiezienie do Auschwitz,  00:12:35
  22. Praca przy obrabianiu koniny, 01:13:55
  23. Socjalistyczne poglądy, stosunek do Żydów przywiezionych z Austrii, Niemiec i Czech oraz ich sytuacja w getcie,  01:16:16
  24. Praca matki w urzędzie w getcie, system uprawnień do przydziału jedzenia,  metoda przygotowania obierek z ziemniaków do spożycia,  01:25:47
  25. Głód: historie matki Dawida Sierakowiaka i Rywki Lipszyc, opis doświadczeń rozmówcy związanych z głodem, 01:28:15
  26. Brak bliskiej relacji rozmówcy z bratem, odejście od idei wyznawanych przez ojca i oddalenie się od niego w getcie,  01:41:18
  27. Okoliczności decyzji o dołączeniu do transportu do Auschwitz-Birkenau, 01:44:51
  28. Droga do obozu, przygotowanie rozmówcy do wywiezienia do Auschwitz-Birkenau,  01:53:43
  29. Selekcja po przyjeździe do obozu i droga do łaźni, strzyżenie przez holenderskich więźniów, spryskanie lizolem,  01:57:00
  30. „Targ niewolników“, zmiana nazwiska,  wysłanie do pracy w Czechowicach-Dziedzicach,  02:11:11
  31. Pobyt w KL Auschwitz-Birkenau, 02:20:15
  32. Wywiezienie do obozu rodziców i brata rozmówcy, pierwsza miłość ojca rozmówcy i jego niezrealizowany plan wyjazdu do Palestyny,  02:21:31
  33. Pierwsza wizyta rozmówcy w Izraelu, 02:27:18
  34. Ostatni dzień w Auschwitz, marsz do pociągu w Wodzisławiu i droga do Buchenwaldu,  02:30:04
  35. Hierarchia i układy w obozie w Buchenwaldzie, śmierć jednego z kolegów rozmówcy,  zasady obowiązujące w obozie w Buchenwaldzie i poczucie przywracania godności,  02:41:23
  36. Pobyt w Buchenwaldzie, 02:58:19
  37. Droga do Reisenheim i bombardowanie pociągu przez aliantów, droga do Terezina,  03:03:36
  38. Pobyt w Terezinie i choroba rozmówcy, 03:06:34
  39. Pobyt w rosyjskim szpitalu wojskowym i rekonwalescencja, 03:14:44
In order to properly print this page, please use dedicated print button.