Na początku XVI w. w mieście ukonstytuowała się niezależna gmina żydowska, która swobodnie działała do lat trzydziestych XVII wieku. Wtedy to na skutek wzrostu nastrojów antysemickich w Drohiczynie doszło do dwóch tumultów, po których duża część drohiczyńskich Żydów wyjechała z miasta. Migracja nasiliła się ponownie w II połowie XVIII wieku. W 1765 r. w mieście żyło 880 Żydów, podczas gdy w 1799 r. – jedynie 37. Żydzi decydowali się na przeprowadzkę głównie ze względu na zmianę biegu szlaków handlowych. XIX wiek to okres zdecydowanego napływu ludności żydowskiej do Drohiczyna. Wraz z falą emigracji do Stanów Zjednoczonych liczba Żydów w mieście ponownie zmalała, do około 700 osób w 1939 roku. Liczba członków gminy żydowskiej w Drohiczynie wynosiła odpowiednio: 37 (3%) – w 1799 r.; 443 (25%) – w 1874 r.; 498 (35%) – w 1881 r.; 784 – w 1897 r.; 814 – w 1921 r.; 711 (29%) – w 1931 r.; 700 – w 1939 r.; 500 – w 1942 r.

W 1939 r. Drohiczyn dostał się pod okupację sowiecką. 22 czerwca 1941 r., w pierwszym dniu wojny III Rzeszy ze Związkiem Radzieckim, spłonęła drohiczyńska synagoga. Gdy Niemcy zdobyli miasto, umieścili ok. 700 Żydów w getcie. 2 listopada 1942 r. getto zostało zlikwidowane, a ludność żydowską przez Siemiatycze przewieziono do obozu zagłady w Treblince[1.1].

Około 30 drohiczyńskich Żydów otrzymało pomoc od Polaków w czasie Zagłady. Ośmioro członków rodziny Rezników przechowało sie w pobliskich Miłkowicach, u Jadwigi Kosk i rodziny Zaleskich. Żydzi byli ukrywani także we wsiach Makarki i Koczery. Jednak większości uciekinierów z drohiczyńskiego getta odmówiono schronienia. Wielu Polaków wydawało także Żydów, którym obiecywali wcześniej pomóc. Uciekinierzy zorganizowali samoobronę, której przewodzili Szlomo Grude i Szlomo Warszawski, którzy współpracowali z partyzantką żydowską wokół Siemiatycz. Zostali oni zamordowani przez Polaków po wojnie, prawdopodobnie w trakcie próby dokonania zemsty za zachowanie w czasie wojny. W 1945 r. jednostka Narodowych Sił Zbrojnych zaatakowała dom, w którym przebywało 28 ocalałych, mordując jednego z nich[1.1.1].

Nota bibliograficzna

• Drohiczyn, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos 1939–1945, vol. I, Ghettos in German-Occupied Eastern Europe, Part A, red. P. Megargee, M. Dean, Bloomington 2012, s. 882.