Jidysz – język żydowski, indoeuropejski język Żydów aszkenazyjskich, powstały na pograniczu języka germańsko-słowiańskiego. Posiada silne wpływy leksykalne języków semickich (hebrajskiego i aramejskiego). Ukształtował się w X–XIII w. jako etniczny wariant językowy średniowiecznej niemczyzny (tzw. jidysz-tajcz). Na jego podłożu wykształcił się wariant zachodni, używany do XVIII w. w Niemczech, północnych Włoszech, zachodniej Francji, Szwajcarii, Holandii, Belgii i Węgrzech. Począwszy od XIV w., po migracji Żydów na wschód, rozwijał się we wschodniej Europie pod silnym wpływem języków słowiańskich wariant wschodni, który rozpadł się na trzy główne dialekty: polski (centralny), litewski (północno-wschodni) i ukraiński (południowo-wschodni). Piśmiennictwo jidysz datuje się od XIV w. w dialekcie zachodnim, od końca XVIII w. w dialekcie wschodnim (pismo hebrajskie jest dostosowane do własnych zasad fonetycznych). Po powstaniu Żydowskiego Instytutu Naukowego w Wilnie (1925) jidysz zaczął się standaryzować. Obecnie jest używany prawie wyłącznie przez starsze pokolenie imigrantów z Europy Środkowo-Wschodniej oraz chasydów w obu Amerykach, Izraelu i w niektórych większych miastach Europy Zachodniej (jako pierwszy lub drugi język). W Polsce przed II wojną światową jidysz był językiem rodzimym mniejszości żydowskiej, po wojnie do 1968 r. – wykładowym w szkołach dla dzieci i młodzieży pochodzenia żydowskiego (własne wydawnictwo, teatr). Obecnie zanika.

Bibliografia

• Geller E., Język Żydów polskich, Warszawa 1999.

© Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.