[niem.], osoby wpisane 1939–45 przez odpowiednie władze III Rzeszy na niem. listę nar. (Deutsche Volksliste, DV) na podstawie kryteriów nar. i rasowych, będące dotychczas obywatelami państw okupowanych przez Niemcy, szczególnie zamieszkujące na obszarach włączonych do III Rzeszy, m.in. na Górnym Śląsku, Pomorzu, w Wielkopolsce i pn. Mazowszu. Zasady segregacji ostatecznie ustalono na podstawie rozporządzenia Ministerstwa Spraw Wewn. Rzeszy z 4 III 1941; niem. lista nar. ustalała podział zweryfikowanych osób na 4 kategorie (grupy): do I i II grupy (uzyskiwały niem. obywatelstwo) zaliczono osoby jeszcze przed wojną zasłużone w walce o niemieckość lub przyznające się do niej, do III i IV (uzyskiwały stałą lub tymczasową niem. przynależność państw.) — osoby związane z narodowością niem., m.in. pochodzące z małżeństwa mieszanych narodowości oraz Mazurów, Kaszubów i Ślązaków; I–III grupę obowiązywała służba wojsk. (członkowie III grupy nie mogli sprawować funkcji dowódczych).

Do 1944 na niem. listę nar. zakwalifikowano (gł. przymusowo) ok. 3 mln osób (władze RP na uchodźstwie zezwoliły na przyjmowanie niem. listy nar. na terenach objętych szczególnymi represjami władz okupacyjnych, grożącymi wyniszczeniem żywiołu pol.), ponad 200 tys. mężczyzn zostało powołanych do służby wojsk. w siłach zbrojnych III Rzeszy. Na pozostałych okupowanych ziemiach pol. zainteresowane osoby występowały dobrowolnie z wnioskiem o wpisanie na niem. listę nar. i uzyskiwały indywidualne nadanie obywatelstwa; ponadto ustanowiono dodatkową kategorię obejmującą gł. potomków kolonistów niem. (Deutschstämmige). W GG przyznanie niem. listy nar. wiązało się z uprzywilejowaniem w uzyskiwaniu pracy, mieszkania, dostępie do żywności i in. dóbr; przyjęcie niem. listy nar. na terenie GG było uznawane przez Polaków za kolaborację i zdradę; V. czynnie występujący przeciwko Polakom byli zwalczani przez organizacje podziemne.

Po wojnie władze państwa pol. powołały komisje kwalifikacyjno-weryfikacyjne, które zrehabilitowały większość osób przymusowo zakwalifikowanych na niem. listę nar.; z pozostałych osób część skierowano do obozów pracy, m.in. Centr. Obozu Pracy w Jaworznie, lub skazano za przestępstwa przeciwko narodowi pol.; osoby uznane za Niemców zostały wysiedlone do stref okupacyjnych — sowieckiej i brytyjskiej.

Cz. Madajczyk Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1–2, Warszawa 1970;

M. Broszat Nationalsozialistische Polenpolitik 1939–1945, Stuttgart 1961.

Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN.