Oficjalnie getto w Międzyrzecu zostało utworzone przez władze niemieckie dopiero w sierpniu 1942 roku. Jednak już od jesieni 1939 r. Niemcy gromadzili ludność żydowską na terenie miasta zwanym Szmulowizną. Późną jesienią 1939 r. powstała Rada Żydowska (Judenrat) oraz policja żydowska. Na teren Szmulowizny Niemcy przesiedlali kolejne grupy osób. Jeszcze w 1939 r. skupiono tam Żydów z innych dzielnic Międzyrzeca (ok. 1800 osób). W grudniu 1939 r. przewieziono Żydów z Nasielska, Rypina, Pułtuska, Serocka, Mławy, Skierniewic, Łowicza, Krakowa, Łodzi i Gdyni. Późną jesienią 1940 r. do Międzyrzeca trafiła duża grupa (ok. 5000) Żydów z Mławy, Krakowa i mniejszych miejscowości Podkarpacia. Wiosną 1941 r. – mniej więcej taka sama grupa Żydów z Krakowa. Dzielnicę żydowską w Międzyrzecu zamieszkiwało wówczas blisko 20 000 osób. W kolejnym roku wiosną dołączyli do nich przesiedleńcy z Mielca i okolic Krakowa, oraz spora grupa Żydów słowackich.

W kolejnym miesiącach okupacji Niemcy dokonywali konfiskat mienia, egzekucji a także zmuszali Żydów do ciężkiej pracy, m.in. przy budowie lotniska w Krzywicy. Latem 1942 r. rozpoczęli stopniową likwidację dzielnicy żydowskiej. W dniach 25-26 sierpnia Niemcy przeprowadzili pierwszą akcję wysiedleńczą. Zgromadzili na rynku kilkanaście tysięcy Żydów i po przeprowadzeniu selekcji ok. 12 000 osób wysłali do obozu zagłady Treblinka II. Szacuje się, że na miejscu zastrzelono 950 do 1800 Żydów. 

Po pierwszej akcji wysiedleńczej, Niemcy oficjalnie utworzyli getto w Międzyrzecu. Jego teren obejmujący powierzchnię ok. 6 ha Szmulowizny oraz obszaru przy ul. Jatkowej i Warszawskiej został otoczony drutem kolczastym, a za próby opuszczania karano śmiercią. Początkowo granic getta pilnowali Ukraińcy, później zastąpili ich polscy granatowi policjanci. Porządku w getcie pilnowała żydowska policja.

Obszar getta był zatłoczony. Szacuje się, że zamieszkiwało go wówczas między 4000 a 10 000 osób. Brakowało jedzenia, a pogarszające się warunki sanitarne, brak lekarstw i opieki medycznej doprowadził do wzrostu zachorowalności i w końcu wybuchu epidemii tyfusu. Niemcy rabowali, bili i rozstrzeliwali bez przyczyny. W wieczór sylwestrowy 1942 r. zamordowali na ulicach ok. 50 osób. Liczba mieszkańców getta powiększyła się jeszcze na skutek przesiedlenia do Międzyrzeca Żydów z Białej Podlaskiej, Parczewa, Wohynia, Radzynia Podlaskiego i Włodawy.

W dniach 6–9 października Niemcy przeprowadzili drugą akcję wysiedleńczą. Po przeprowadzeniu selekcji Niemcy wybrali ok. 7000 Żydów, z których zdolni do pracy wywiezieni zostali do obozu na Majadanku, a reszta do obozu zagłady Treblinka II. Pozostałych Żydów Niemcy zgromadzili w synagodze, gdzie przetrzymywali ich bez jedzenia i picia przez tydzień. Budynek został następnie obrzucony granatami przez ukraińskich policjantów. Wiele osób uwięzionych zginęło. 

W połowie października do międzyrzeckiego getta trafiło jeszcze ok. 3000 Żydów z Radzynia. A pod koniec miesiąca została zorganizowana trzecia akcja wysiedleńcza, w wyniku której Niemcy wywieźli do obozu zagłady Treblinka II blisko 3000 Żydów. W Międzyrzecu pozostało blisko 1000 Żydów. Niektórzy zdołali znaleźć kryjówki w okolicznych lasach, ale chłód i brak pożywienia skłonił wielu do powrotu do miasta. Szacuje się, że pod koniec 1942 r. getto zamieszkiwało ponownie kilka tysięcy Żydów. 

W dniach 7–8 listopada Niemcy przeprowadzili czwartą akcję wysiedleńczą i wywieźli do Treblinki ok. 1300 osób. Część Żydów, która pozostała w getcie (ok. 1400), była zatrudniona w tzw. zakładach pracy chronionej. 24 grudnia 1942 r. szczotkarze zostali przewiezieni do obozu pracy w Trawnikach. Stamtąd trafili oni do obozu na Majdanku i zostali tam zamordowani 03.10.1943 r. podczas akcji „Erntefest”.

Niemcy przeprowadzili w dniach 2–3 maja 1943 r. w Międzyrzecu kolejną akcję wysiedleńczą. Zebrano ok. 4000 Żydów, spośród których zdolni do pracy trafili do obozu na Majdanku, a reszta (ok. 1000) do Treblinki. Podczas tej akcji zamordowano również wiele osób na ulicach, a 200 osób Niemcy rozstrzelali na cmentarzu żydowskim. 26 maja miała miejsce szósta akcja wysiedleńcza. Niemcy wywieźli wówczas 700 osób do obozu na Majdanku. 

W czerwcu 1943 r. na terenie getta pozostało jedynie kilkaset osób, które pracowało dla III Rzeszy oraz nieliczni ukrywający się. Ostateczna likwidacja getta nastąpiła w dniach 17–19 lipca 1943 roku. Niemcy przeszukali całą okolicę i zdołali wytropić ok. 300 osób. Zamordowano ich na Piaskach przy szosie radzyńskiej. W następnych miesiącach Niemcy sporadycznie odnajdywali ukrywających się Żydów. Taki los spotkał m.in. Josefa Hoflata, którego Niemcy schwytali i zamordowali 10.09.1943 r., oraz Chaima Matesa Zajdmana, zabitego w 1944 roku. Ich los znamy dzięki napisom na ich nagrobkach umieszczonych na miejscowym cmentarzu żydowskim[1.1]. Wyzwolenia Międzyrzeca przez Armię Czerwoną w lipcu 1944 r. w ukryciu doczekało 20 Żydów. Spośród blisko 30 000 Żydów, którzy przeszli przez międzyrzeckie getto, jednie 300 przeżyło wojnę. 

Bibliografia:

• Crago L., Międzyrzec Podlaski, [w:] Encyclopedia of Camps and Ghettos, 1933-1945, vol. 2, p. A, ss. 684-688.
• Mezricz. Zamlbuch in hejlikn ondenk fun di umgekumene Jidn in undzer gebojrn-sztot in Pojln, red. Josef Horn, Buenos Aires 1952.