Chasydyzm (hebr. chasid – pobożny) – ruch religijny, zapoczątkowany w XVIII w., którego celem była odnowa religijności wyznawców judaizmu. Uformował się na terenie Podola, pod wpływem mistyki (której głównym ośrodkiem było galilejskie miasto Safed), ludowej tradycji Żydów Rzeczypospolitej, a także elementów słowiańskiej kultury ludowej i folkloru. Twórcą i pierwszym przywódcą ruchu był Baal Szem Tow z Międzyboża.
Chasydyzm nie wykształcił jednolitej doktryny, a nauki i praktyki poszczególnych cadyków były odmienne. W stosunku do judaizmu ortodoksyjnego (mitnagdim) chasydyzm wnosił silny pierwiastek emocjonalny, elementy panteizmu oraz praktyki ekstatyczne (widoczne w modlitwie, śpiewie i tańcu), odrzucał zinstytucjonalizowane formy religijności (zwłaszcza w początkowym okresie kształtowania się ruchu), kładł nacisk na spontaniczność. Uformował nową ludową wiarę, opartą na autorytecie cadyków. Instytucja cadyków, ekstatyczny typ religijności i zatarcie granic między sacrum i profanum w życiu codziennym, związane z wiarą, że świat przeniknięty jest „świętymi odblaskami” (hebr. nicocot) boskiej substancji, a celem człowieka, w szczególności Żyda, jest uwolnienie tych odblasków ze skorupy zła, tak by mogły połączyć się ze swym źródłem – to charakterystyczne cechy, wspólne dla różnych grup chasydzkich.
Bogu powinno się służyć z radością. Aby jednak być radosnym, należy zaspokoić potrzeby codzienne oraz pokonać pokusy. Czynności, takie jak jedzenie czy praca, choć związane ze sferą materialnego świata, służyły Bogu, jeśli wykonywane były z odpowiednim nastawieniem (hebr. kawana), z bojaźnią i miłością. Ten sam warunek stawiany był pobożnym uczynkom i wykonywaniu nakazów religijnych (micwa). Modlitwa nie dosięgała Boga, jeśli nie była odmawiana z entuzjazmem (hebr. hitlahawut), który w obrzędowości chasydzkiej wyrażano gwałtownymi ruchami całego ciała, klaskaniem i okrzykami podczas nabożeństw. Powierzona Żydom misja uwalniania „świętych odblasków” miała przybliżyć nadejście Mesjasza, co jest ostatecznym celem ziemskiej historii.
Po okresie ostrych polemik z mitnagdim w połowie XIX w. chasydyzm uformował swoją strukturę, którą tworzyły luźne gminy, skupione wokół różnych cadyków, a obrzędowość chasydzka i ortodoksyjna zaczęły upodabniać się do siebie. Chasydyzm coraz większy nacisk kładł na studiowanie pism świętych (co początkowo było domeną mitnagdim), a ortodoksja zaakceptowała niektóre elementy obrzędowości chasydzkiej. W XIX/XX w. grupy chasydzkie działały w wielu miejscowościach Galicji, Królestwa Polskiego, Podola i Wołynia, a także na Węgrzech, w Rumunii, na Litwie (nieliczne ośrodki, m.in. w Karlinie i Ładach). W Europie Zachodniej wpływy chasydzkie były niewielkie, zwłaszcza wobec sukcesów judaizmu reformowanego i procesów emancypacyjnych. Obecnie największe skupiska chasydów znajdują się w Stanach Zjednoczonych i Izraelu.
Więcej: Skąd wziął się chasydyzm?
Alina Cała
Tekst pochodzi z portalu Diapozytyw, należącego wcześniej do Instytutu Adama Mickiewicza. Tekst pochodzi z książki „Historia i kultura Żydów polskich. Słownik” autorstwa Aliny Całej, Hanny Węgrzynek i Gabrieli Zalewskiej, wydanej przez WSiP.
