NKWD: ros. Narodnyj Komissariat Wnutriennych Dieł, Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych, najwyższy organ władz bezpieczeństwa w ZSRR. Został utworzony przez Włodzimierza Lenina w 1917 roku. Nie odgrywał jednak większej roli aż do 1934 roku, kiedy włączono do niego GPU (Państwowy Zarząd Polityczny), czyli policję polityczną. NKWD posiadał własne formacje milicyjne i wojskowe, a jednocześnie miał kompetencje wydawania wyroków w sprawach politycznych, więc praktycznie sprawował kontrolę nad całością życia społecznego. Za rządów Józefa Stalina NKWD było głównym narzędziem terroru wobec obywateli. NKWD nadzorował sieć obozów pracy dla milionów więźniów, czyli tzw. Gułag. NKWD kierowali: Gienrich Jagoda (do 1936), Nikołaj Jeżow (do 1938) i Ławrientij Beria. W czasie wojny z Niemcami z resortu wyłączono policję polityczną, czyli KGB. Po wojnie działał on także na terenach zajętych przez ZSRR, między innymi w Polsce, gdzie pomagał nowym władzom komunistycznym w zwalczaniu opozycji. W 1946 roku NKWD przekształcono w Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.