Pierwsi Żydzi osiedlili się w Świerżach w latach 1537–1550. W 1565 r. miasteczko liczyło 210 mieszkańców, w tym 14 rodzin żydowskich. Większość sklepów oraz karczm w Świerżach należała do Żydów. W 1769 r. było tu 120 Żydów.

W 1900 r. osada liczyła 480 mieszkańców, w tym 315 Żydów (65%). W okresie przed I wojną światową, była to najbogatsza po Wojsławicach gmina w powiecie chełmskim. Żydzi zajmowali czołowe pozycje w handlu. W okresie 1910–1918 funkcję rabina pełnił Josif Mordko Arbuz[1.1].

Po odzyskaniu niepodległości, w 1918 r., Żydzi stanowili ponad 80% ludności osady. W 1921 r. było ich 294 na ogólną liczbę 355 mieszkańców[1.2]. Istniała tu żydowska rzeźnia rytualna oraz łaźnia parowa.

Po wybuchu II wojny światowej Świerże znalazły się pod okupacją niemiecką. We wrześniu 1939 r. wprowadzono ograniczenia dla Żydów. Na wiosnę 1940 r. Niemcy utworzyli w Świerżach getto dla ludności żydowskiej. W grudniu 1940 r. do getta zostało wsiedlonych ok. 80 Żydów z Krakowa. Łącznie w getcie przebywało – wg różnych źródeł – ok. 450–800 osób[1.1.2].

Losy Żydów z getta w Świerżach są różnie przedstawiane w poszczególnych opracowaniach. Według niektórych autorów, w 1942 r. Żydzi z getta w Świerżach zostali przepędzeni pieszo do odległego o około 40 km, niemieckiego nazistowskiego obozu zagłady w Sobiborze, według innych – zostali najpierw deportowani do getta we Włodawie, skąd później trafili do Sobiboru[1.3].

Nota bibliograficzna

• Swierze, [w:] The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust, red. S. Spector, G. Wigoder, t. 3, New York 2001, s. 1271.