Tora – (hebr., ‘nauka’, ‘pouczenie’, ‘prawo’) – pięcioksiąg Mojżesza (gr. Pentateuch), podstawowa część hebrajskiego kanonu Pisma Świętego, na którą składają się: Księga Rodzaju, Księga Wyjścia, Księga Kapłańska, Księga Liczb, Księga Powtórzonego Prawa. Potocznie nazywana także Chumasz. W języku hebrajskim księgi te od pierwszych słów tekstu noszą nazwy: Be-reszit (hebr. Na początku), Szemot (hebr. Imiona), Wa-ikra (hebr. I wezwał), Be-midbar (hebr., Na pustyni]) Dwarim (hebr. Słowa). Tradycja przypisuje ich autorstwo Mojżeszowi. Dopiero badania podjęte w połowie XVIII w. i rozwijane przez biblistów współczesnych wykazały, że jest to kompilacja różnorodnej literatury religijnej, pochodzącej z kilku źródeł. Dwa najstarsze to południowe (w którym imię Boga zapisane jest za pomocą tetragramu JHWH – Jahwe) i, nieco młodsze, północne (określające Boga słowem Elohim), wywodzące się co najmniej z czasów Samuela (ok. 1050–1005 p.n.e.), choć fragmenty Tory mogą pochodzić z czasów Mojżesza.
Część Księgi Powtórzonego Prawa datuje się na okres reform Jozjasza (640–609 p.n.e.). Ostateczna wersja Pięcioksięgu została skodyfikowana ok. 622 p.n.e. W późniejszych okresach następowały drobne redakcje, powstały księgi Proroków i Pisma, które weszły do kanonu Biblii hebrajskiej (Tanach), różniącej się od Biblii katolickiej (która zawiera siedem ksiąg więcej). Dla Żydów Tora jest najświętszym obiektem kultu. Rodały, czyli zwoje Tory spisanej na pergaminie, nawinięte na drewniane wałki i ozdobnie ubrane, przechowywane są w aron ha-kodesz w synagodze i uroczyście odczytywane przez wywołanych mężczyzn podczas nabożeństw. Żydowscy mistycy wierzyli, że Tora posiada ukryty sens, zawiera wszystkie tajemnice wszechświata i wielką moc magiczną. Hebrajskie litery, które składają się na jej tekst, także mają mistyczne znaczenie. Studiowanie Tory i Talmudu jest obowiązkiem pobożnego Żyda. Kobietom nie wolno było czytać Tory, wiedzę czerpały z tłumaczeń obszernych fragmentów Pięcioksięgu na język jidysz. W szerszym znaczeniu słowo “Tora” dla wyznawców judaizmu oznacza wywiedzione z Biblii zasady religijne, prawo, wiedzę judaistyczną albo naukę.
W szerszym znaczeniu nazwa „Tora” odnosi się do całego Starego Testamentu, a w najszerszym — do całości tradycji żyd.; tradycja ta składa się bowiem z Prawa pisanego (tora sze-bi-chtaw), zawartego w Biblii hebrajskiej, oraz Prawa ustnego (tora sze-be-al pe), przekazanego w Talmudzie; wg tradycji rabinicznej obydwa Prawa Bóg miał objawić Mojżeszowi jednocześnie i oba są równie ważne.
Sefer Tora – nazwa zwoju, na którym jest spisany Pięcioksiąg przechowywany w synagogach; zwoje T. są nawinięte na 2 wałki (zw. ejc chaim), często wykonywane z cennego drewna; części wystające poza pergamin są zazwyczaj bogato zdobione rzeźbą i inkrustacją; rolki T. związuje się długim, wąskim pasem materiału, zw. wstęgą, zdobionym haftem. Sefer Torę, okrytą pokrowcem, zw. sukienką (meil), i przystrojoną ozdobami ze szlachetnych metali (klej kodesz), przechowuje się w świętej skrzyni (aron ha-kodesz).
Simchat Tora (hebr, ‘radość Tory’), to uroczysta ceremonia w synagodze, związana z zakończeniem rocznego cyklu czytania; odbywa się następnego dnia po święcie Sukot: podczas radosnej procesji (połączonej ze śpiewem i tańcami) mężczyźni obnoszą zwoje T. siedmiokrotnie wokół synagogi.
Treść hasła została przygotowana na podstawie materiałów źródłowych PWN. Tekst pochodzi z portalu Diapozytyw, należącego wcześniej do Instytutu Adama Mickiewicza. Tekst zamieszczony obok pochodzi z książki Historia i kultura Żydów polskich. Słownik, autorstwa Aliny Całej, Hanny Węgrzynek i Gabrieli Zalewskiej,
wydanej przez WSiP.
