Weitzner Jacob (Kobi)

Weitzner Jacob (Kobi) (24.03.1951, Tel Awiw – 20.09.2018, Warszawa) – izraelsko-polski literaturoznawca, teatrolog, wykładowca, dziennikarz, tłumacz, pisarz.

Jego rodzicami byli Samuel Weitzner i Chana z d. Neuman. Urodzony w Skolem Samuel Weitzner pochodził z rodziny związanej z Czerniowcami, ale wychował się we Lwowie. Wyjechał z Polski do Palestyny w 1934 r. jako ideowy emigrant – był zaangażowanym syjonistą, członkiem Ha-Szomer ha-Cair. Chana Neuman wywodziła się ze Skałatu w woj. tarnopolskim. Do emigracji do Palestyny w 1936 r. namówili ją przyjaciele. Rodzice Kobiego spotkali się zatem dopiero w Izraelu. Z domu wyniósł znajomość hebrajskiego, jidysz i polskiego.

Ukończył szkołę podstawową w Tel Awiwie, a następnie francuskojęzyczne Collège des Frères w Jaffie. W latach 1970–1976 studiował na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Hebrajskiego w Jerozolimie, na literaturze hebrajskiej i teatrologii. Następnie pełnił tam funkcję wykładowcy (1978–1983). W 1981 r. po raz pierwszy przybył do Polski; po tej wizycie, związanej z produkcją filmu Jerzego Kawalerowicza Austeria (1982), pozostał jego wywiad z Julianem Stryjkowskim (obecnie w zbiorach cyfrowych Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN). W 1982 r. uzyskał stopień doktora na podstawie pracy Szalom Aleichem be-teatron ha-jehudi olem, opublikowanej w 1994 r. przez Symposium Press w Londynie (Sholem Aleichem in the Theater). W latach 1988–1989 pełnił rolę kierownika kulturalnego na Światowym Kongresie Jidysz w Nowym Jorku. Poza pracą akademicką, prowadzoną m.in. na Uniwersytecie w Tel Awiwie, Emory University, Columbia University, Hunter College, zajmował się wieloma projektami związanymi z dziedzictwem żydowskim. Uczestniczył w ekspedycji Muzeum Diaspory, poświęconej dokumentacji cmentarzy i synagog byłej w Galicji (ok. 1984). Współpracował (jako tłumacz) przy filmach, m.in. Partisans of Vilna (Stany Zjednoczone 1986, reż. Joshua Waletzky). Na przełomie XX i XXI w. zaangażował się w prowadzenie czasopism „Jidiszer Kemfer” (jidysz, 1998– 2005), „Response: A Contemporary Jewish Review” (angielski, 2001–2005). Związał się też ze znanym nowojorskim tygodnikiem „Forwerts”, w którym pełnił role asystenta redaktora i radiowca (2001–2004), a po przyjeździe do Polski – korespondenta (do 2018).

W 2005 r. przeprowadził się do Polski. W Warszawie pracował jako kierownik literacki w Państwowym Teatrze Żydowskim im. E.R. Kamińskiej w Warszawie (2005–2018), redaktor działu jidysz w dwutygodniku „Słowo Żydowskie / Dos Jidisze Wort” (2005–2018), lektor języka jidysz w Centrum im. Mordechaja Anielewicza przy Instytucie Historii Uniwersytetu Warszawskiego (2006–2010), lektor języka jidysz i hebrajskiego w Centrum Kultury Jidysz oraz na Uniwersytecie Trzeciego Wieku przy Teatrze Żydowskim (2006–2018), redaktor wiadomości oraz serwisu kulturalnego w Sekcji Hebrajskiej Polskiego Radia dla Zagranicy (2007–2012), dyrektor teatru dziecięcego Kinder Teater działającego w ramach Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce (2011–2015). Wielokrotnie udzielał się jako aktor, zarówno teatralny, jak i filmowy – wystąpił m.in. jako uczestnik wycieczki z Izraela w jednej z ostatnich scen Pokłosia Władysława Pasikowskiego (2012). Niezwykle wszechstronny, był przez cały czas czynnym człowiekiem pióra. Pozostawił po sobie wiele publikacji, które wymieniamy poniżej; ostatnia jak dotąd, w formie e-booka, ukazała się w 2023 roku.

Kobi Weitzner spoczywa na cmentarzu żydowskim przy ul. Okopowej w Warszawie.

Publikacje

Sholem Aleichem's The Jackpot, New York 1989 – przekład i komentarz do klasycznego dzieła Szolema Alejchema Dos grojse gewins [pol. „Wielka wygrana”].
The film version of I. B. Singer's Enemies, a Love Story, „Ha-Doar” z 09.02.1990.
From Tevye the Dairyman to Fiddler on the Roof, „Ha-Doar” z 04.09.1994.
Sholem Aleichem Screenwriter, „Yiddish” 1995, nr 10, ss. 57–61.
The Death of the Purim Shpil, „Moznayim” 1996, ss. 25–27.
Women in Sholem Aleichem's Work, „Chuliot” 1996, ss. 129–136.
Mechirat Josef. Purim-szpil be-Rowno, Polin lifnej milchemet ha-olam ha-sznija, „Dimuj” 1996, ss. 16–21 (pol. „Sprzedanie Józefa. Purimszpil w Równem w Polsce przed II wojną światową”);
Ibn Gwirol pinat Ha-Jarkon we sipurim acharim, Jeruszalaim 1997 (pol. „Ibn Gwirol, róg Ha-Jarkon i inne opowiadania”);
Icchak Baszewis Zinger un zajne umbakante poems, „Jidiszer Kemfer” 1998, vol. 69, no 2798, ss. 10–11 (pol. „Izaak Baszewis Singer i jego nieznane wiersze”);
Mechirat Josed be-teatron ha-Jehudi ha-amami, Tel Awiw 1999 (pol. „Sprzedanie Józefa w żydowskim teatrze ludowym”);
Purimowe sztuki o sprzedaniu Józefa. Od dramatu literackiego do dramatu ludowego – „Nieustanny obieg kulturowy”, [w:] Teatr żydowski w Polsce, red. A. Kuligowska-Korzeniewska, M. Leyko, Łódź 1998;
Wos Henech Kon hot geszribn wajl dos esn hot im gut geszmekt, „Jidiszer Kemfer” 2000, vol. 80, no 2804, ss. 7–9 (pol. „Co Henoch Kon napisał po tym jak smakowało mu jedzenie”);
Yiddish Proletarian Theater: The Art and Politics of the Artef, 1925–1940. Review, „AJS Review” nr 25, 2001, ss. 142–144;
As long as you laugh – The book of weitznerisms, New York 2001 – wybór powiedzonek i dowcipów;
Yiddish in Israeli Cinema, „Prooftexts” 2002, ss. 186–199;
Teatr żydowski we współczesnym świecie, [w:] Teatralna Jerozolima. Przeszłość i teraźniejszość, red. A. Kuligowska-Korzeniewska, Warszawa 2006, ss. 119–126;
27 bajek żydowskich, Warszawa 2008 – współautorstwo z Aleksandrą Król i Andrzejem Polcem;
Karpilewski oder wos tut men dermit (piese), „Jeruszalajmer Almanach”, nr 29, 2012, ss. 41–64 (pol. „Karpilewski albo co z tym zrobić (sztuka)”);
Der gliklecher mensz, Lund 2018 (pol. „Szczęśliwy człowiek”) – bajka w jidysz, z il. Lindy Siewert;
Der ganef un der talmid-chochem, Lund 2018 (pol. „Złodziej i uczony”) – bajka w jidysz, z il. E. Olauson (jako e-book w 2023);
Afile du in Manhetn. Cwej pieses, Lund 2020 (pol. „Nawet tu na Manhattanie. Dwie sztuki”).