Landy Teresa, właśc. Zofia Landy, pseud. Silvester, Quidam, Piotr Szary (23.09.1894 Warszawa – 5.01.1972 Laski) – pisarka, działaczka społeczna. W wyniku kontaktów z Jacques’em i Raissą Maritainami oraz księdzem Władysławem Korniłowiczem przyjęła chrzest. Była twórczynią i centralną postacią tzw. Kółka, macierzystego środowiska „Verbum”.

Urodziła się w Warszawie jako Zofia Landy, w rodzinie żydowskiej. Była kuzynką Michała Landy. Ukończyła prywatną pensję dla dziewcząt przy ul. Wiejskiej w Warszawie. W latach 1913–1916 była słuchaczką na wydziale filozofii paryskiej Sorbony. W 1917 r. przyjęła chrzest. 

Od 1926 r. Landy przebywała w zgromadzeniu Franciszkanek Służebnic Krzyża jako najbliższa współpracownica założycielki zakonu, Róży Czackiej. W 1936 r. złożyła śluby wieczyste. Była kierowniczką szkoły dla niewidomych w Laskach (do 1939), członkinią zespołu redakcyjnego „Verbum”. Kształtowała profil pisma, przekazała wiele informacji o historii kwartalnika i jego środowisku. Propagowała myśl filozoficzną Jacques’a Maritaina. W czasie II wojny światowej ukrywała się z powodu żydowskiego pochodzenia w domach Zgromadzenia Franciszkanek w Żułowie i Kozłówce. Po 1945 r. wróciła do Lasek. 

Opublikowała ok. 60 artykułów literackich, religijnych i filozoficznych, głównie na łamach „Verbum”, „Tygodnika Powszechnego”, „Znaku” oraz „Szkoły Specjalnej”, „Prądu”, „Szkoły Chrystusowej” i „Myśli Rekolekcyjnej”. Zajmowała się przekładami dzieł Maritaina, św. Tomasza z Akwinu oraz teologów Charles’a Journeta, Reginalda Garrigou-Lagrange’a i Benoît M. Lavauda. Ukształtowała model krytyki literackiej „Verbum”, poszukując wartości etycznych w utworach literackich niezależnie od przynależności wyznaniowej ich autorów.

Przedmiotem jej zainteresowania były dzieła otwierające perspektywy metafizyczne – układają się one w ciąg: od negacji do wyborów właściwych. Najdalej od sacrum sytuowała Landy postawę zmysłowości (Całe życie Sabiny Heleny Boguszewskiej), odczytywała fałsz w podniesionym do rangi religii ruchu spółdzielczym ( Noce i dnie Marii Dąbrowskiej). Tradycyjny katolicyzm dzieł Henryka Sienkiewicza oraz takie postawy, wskazane jako przeciwieństwo idei zawartych w twórczości Karola Huberta Rostworowskiego, stanowiły przedmiot jej ostrej krytyki. Zarzucała ona tej formacji instrumentalizowanie religii dla osiągnięcia celów doczesnych. W polemice korzystała z argumentów, którymi posługiwali się w ideowych sporach z Sienkiewiczem i obozem narodowej demokracji Stanisław Brzozowski i Wacław Nałkowski. Tradycyjny katolicyzm postrzegała jako przejaw sentymentalizmu religijnego, który analizował Jacek Woroniecki. Przedproże wartości chrześcijańskich – przebaczenie – dostrzegała u Poli Gojawiczyńskiej (Dziewczęta z Nowolipek, Rajska jabłoń). Właściwie ukształtowaną formację wyznaniową odnajdywała w twórczości Rostworowskiego, sięgającego do słabości jako istoty kondycji ludzkiej. W powieści Jerzego Andrzejewskiego Ład serca dostrzegała rozwiązanie problemu zła w świetle Krzyża i Zmartwychwstania.

Krytyka literacka Landy włącza się w nurt poszukiwania prawdy o człowieku, stanowi także próbę odpowiedzi na postulat W. Bąka zbilansowania współczesnej kultury polskiej ze stanowiska katolickiego. Teoretycznym artykułem Kryteria moralne w krytyce literackiej („Verbum” 1938) Landy włączyła się do dyskusji na temat literatury katolickiej.

Maria Kunowska-Porębna

Bibliografia:

• Kunowska-Porębna M., „Verbum” propozycje dialogu, „Zeszyty Naukowe KUL” 1970, nr 2.
• Verbum (1934–1939). Pismo i środowisko, t. 1–2, red. M. Błońska, M. Kunowska-Porębna, S. Sawicki, Lublin 1976.

© Treść hasła pochodzi z serwisów wiedzowych PWN; zobacz sam: Encyklopedia PWN, Słowniki języka polskiego i Słowniki obcojęzyczne.