Cmentarz żydowski w Żorach żydowski powstał w połowie 1814 r. na nieużytkach o powierzchni 0,84 ha, zakupionych przez gorzelnika Arona Wolfa Blocha. Przed jego założeniem zmarli z tego terenu grzebani byli w Mikołowie. Nekropolię zlokalizowano na zachód od szosy do Woszczyc (dzisiaj ulica Mikołowska), na przedmieściu Kleszczówka, położonym na północny wschód od centrum miasta. Obecnie znajduje się ona na skrzyżowaniu ulic Cmentarnej i Dębowej – dawniej dróg polnych.

Pierwsze wytyczone pole grzebalne miało powierzchnię 0,18 ha, otoczono było murem z piaskowca. Wraz z kolejnymi pochówkami teren cmentarza stopniowo rozszerzano. Pierwszą pewną pochowaną osobą na żorskim cmentarzu była Hanel Wohl, zmarła 9 maja 1815 r. w wieku 60 lat. Natomiast najstarszy zachowany nagrobek upamiętnia nieznaną z imienia żonę Arona Blocha, zmarłą 3 grudnia 1819 r., w wieku 71 lat.

W 1834 r. przy wejściu na cmentarz zbudowano pierwszy dom przedpogrzebowy. W kwietniu 1875 r. rozpoczęto przygotowania mające na celu wzniesienie większego obiektu. Powołano komitet, którego zadaniem było zebranie odpowiednich funduszy na ten cel. Latem 1886 r. oddano do użytku nowy dom przedpogrzebowy, zbudowany według planów mistrza murarskiego G. Gregeratzkiego z Żor. Zlokalizowany został w południowo-wschodnim narożniku cmentarza.

Przyjąć należy, że na cmentarzu spoczęło łącznie około 1000 osób. Jedną z ostatnich pochowanych osób mógł być dwudziestoczteroletni uczeń zegarmistrzowski Wolf Nuchym Erlich z Będzina, zmarły w nocy z 1 na 2 kwietnia 1936 roku.

W chwili wybuchu II wojny światowej nekropolia otoczona była wysokim murem, odnowionym w 1906 roku. Jego powierzchnia spadła do 0,56 ha, w związku ze sprzedażą w okresie międzywojennym rezerwy o powierzchni 0,28 ha, znajdującej się od strony północnej, na której obecnie znajduje się boisko szkoły podstawowej.

W styczniu 1941 roku cmentarz został zakupiony przez miasto i zamknięty. Przetrwał okres okupacji niemieckiej praktycznie nienaruszony. Jedynie w domu przedpogrzebowym – wykorzystywanym jako magazyn makulatury – na początku 1945 roku podczas działań frontowych poważnie uszkodzony został dach.

Po II wojnie światowej pozostawiony bez opieki cmentarz ulegał stopniowej degradacji. Część nagrobków zniszczono lub skradziono. Wyburzono dom przedpogrzebowy, po którym pozostały tylko fundamenty.  W ostatnich latach na cmentarzu z inicjatywy władz miejskich przeprowadzono gruntowne prace porządkowe oraz naprawiono mur. Przetrwało ok. 75 macew w różnym stanie zachowania.

Sławomir Pastuszka