Osadnictwo żydowskie w Dobrodzieniu sięga XVIII wieku. Żydzi pojawili się tu, jak przypuszczają badacze, zapewne przed rokiem 1729. Być może ich pojawienie się w Dobrodzieniu miało związek z wydaniem w maju 1713 r. przez cesarza Karola VI edyktu tolerancyjnego (Toleranzpatent), który zezwalał Żydom na osiedlanie się na Śląsku po opłaceniu specjalnego podatku tolerancyjnego.

Podczas pierwszej wojny śląskiej w 1742 r. większość Śląska znalazła się pod panowaniem Królestwa Pruskiego (z wyjątkiem Śląska Cieszyńskiego i księstwa opawskiego). W 1781 r. wybudowano w Dobrodzieniu drewnianą synagogę. Według pruskiej statystyki z 1787 r. żyło tu 120 Żydów.

W latach 20. XIX w. w Dobrodzieniu wybudowano szpital żydowski. Znajdował się on w pobliżu synagogi. W 1830 r. otworzono żydowską szkołę. W 1831 r. bankier Michael Schlesinger z Wrocławia wspomógł finansowo szpital w Dobrodzieniu. Od 1848 r. pracował w nim dr Adolf Landsberg, a od 1866 roku dr Dawid Graupner, w latach 1873–1879 – dr Jakub Gross i od 1880 r. – dr Oskar Stoll.

W 1846 r. w wielkim pożarze miasta spłonęła synagoga. W 1848 r. wybudowano nową synagogę, a w 1858 r. – mykwę. W 1849 r. w mieście żyło 233 Żydów.

W 1863 r. w Dobrodzieniu otworzono dwuklasową szkołę żydowską, która znajdowała się przy synagodze. W 1878 r. uczęszczało do niej 36 uczniów. W 1866 r. otworzono sierociniec żydowski, sfinansowany przez Johanne Friedlander. Znajdował się on przy ul. Ogrodowej.

Na przełomie XIX i XX w. rozpoczęła się emigracja śląskich Żydów na Zachód. Z tego powodu w 1896 r. liczba Żydów w mieście zmalała do 175.

Po zakończeniu I wojny światowej i odrodzeniu państwa polskiego większość Żydów śląskich zdecydowanie opowiadała się po stronie Niemiec. W owym czasie wielu z nich decydowało się na wyjazd na Zachód, najczęściej do wielkich ośrodków miejskich w Niemczech. Proces ten dotyczył także Dobrodzienia. W plebiscycie z 1921 r. mieszkańcy miasta oddali 1664 (79,5%) głosów za pozostaniem Dobrodzienia w Niemczech i 430 (20,5%) głosów za Polską. W wyniku głosowania miasto pozostało w Niemczech. W 1927 r. żyło tu 53 Żydów

Akcję bojkotu antyżydowskiego w Dobrodzieniu przeprowadzono – podobnie jak w całych Niemczech – w sobotę 1 kwietnia 1933 roku. Antysemickie ustawy oraz nasilające się incydenty skłaniały wielu Żydów do opuszczania Śląska i udania się do zachodniej Europy albo Stanów Zjednoczonych. Pomimo to w 1933 r. w mieście żyło jeszcze 38 Żydów.

W Dobrodzieniu podczas „nocy kryształowej” naziści zniszczyli sklep Siednerów na rynku. Tutejszą synagogę wcześniej sprzedano miejscowej powiatowej kasie oszczędności. Wkrótce potem budynek rozebrano. Prześladowania zmusiły większość dobrodzieńskich Żydów do emigracji na Zachód. Przeprowadzony w maju 1939 r. spis powszechny ustalił, że w Dobrodzieniu mieszkało jeszcze 14 Żydów (sześciu mężczyzn i osiem kobiet) oraz 3 osoby uznane za tzw. mieszańców żydowskich.

Nie znamy losów ostatnich Żydów z Dobrodzienia. Możemy tylko przypuszczać, że ok. 1940 r. zostali wywiezieni do jednego z gett w Generalnym Gubernatorstwie albo w Zagłębiu Dąbrowskim.

Bibliografia

• Borkowski M., Kirmiel A., Włodarczyk T, Śladami Żydów: Dolny Śląsk, Opolszczyzna, Ziemia Lubuska, Warszawa 2008.
• Osadnik I., Dobrodzień. Monografia miasta 1374–1939 w świetle literatury niemieckiej i polskiej, Dobrodzień 2004.
• Weltzel A., Geschichte der Stadt und Herrschaft Guttentag, Ratibor 1882.